Nguyên Nhân

Hoa Kỳ và Chiến Lược Mới

Theo lệnh của Tổng Thống Hoa Kỳ George W. Bush, hay T.T Bush Con, ngày 21 tháng 3 năm 2003, Liên Quân Anh-Mỹ (Liên Quân) đã mở một cuộc tổng tấn công vào quốc gia Iraq. Mặc dầu đã gặp một số bất ngờ không đúng như đã tiên liệu, Liên Quân, với một lực lượng hùng hậu, một hỏa lực khủng khiếp, vô tiền khoáng hậu, chỉ sau 3 tuần lễ đã tiến vào Bagdad như vũ bão, đánh tan những đội quân tinh nhuệ nhất của Iraq, để dẹp tan chính quyền tàn bạo của Tổng thống Saddam Hussein mà lập nên một chánh phủ khác, dân chủ và thân Tây phương hơn.

Đây là lần thứ hai, Hoa kỳ đứng ra lãnh đạo một liên quân đánh Iraq. Khác với lần trước, trận chiến lần này của T.T. Bush Con đã gây ra rất nhiều bất đồng, nhiều tranh luận trên thế giới. Tổng Thống Bush Cha, hơn mười năm trước đây, đã được sự chấp thuận của Liên Hiệp Quốc (LHQ), của gần như hầu hết các quốc gia trên thế giới. Ngược lại, chủ trương đánh Iraq của T.T. Bush Con lần này chỉ được có Anh Quốc, là một trong 5 đại cường ủng hộ. Trừ Hoa Kỳ, ba đại cường kia, Pháp, Nga và Trung Hoa phản đối. Hoa Kỳ nói là đã có lối 40 quốc gia khác - phần lớn không muốn tiết lộ danh tính - bày tỏ lập trường ủng hộ chính sách dùng võ lực đối với Iraq của Hoa Kỳ. Nhưng mọi người đều hiểu là đại đa số các các quốc gia ấy là những quốc gia bé nhỏ và đã theo Hoa kỳ không phải vì lý tưởng nhân đạo của Hoa Kỳ đối với nhân dân Iraq, mà là vì những áp lực kinh tế, chính trị rất mạnh của Hoa Kỳ.

Lý do chánh thức Hoa Kỳ đã đưa ra trước công luận quốc tế, trong diễn đàn của LHQ, biện minh cho quyết định của mình phải đơn phương đánh Iraq, và phải đánh ngay, là vì chính quyền Iraq của Tổng thống Hussein đang có và dự trữ võ khí giết người hàng loạt (weapon of mass destruction, WMD), tức là những võ khí hóa học, vỏ khí vi trùng, võ khí nguyên tử, đặc biệt những hơi độc mà họ đã dùng trước đây để giết hại chính người bản xứ, gốc Kurd hay theo giáo phái Shiite. Do đó, Iraq đã vi phạm quyết nghị của LHQ, và là một đe dọa cho các quốc gia trong vùng, và cả cho Hoa Kỳ vì Iraq có thể trao các vỏ khí đó cho bọn khủng bố Al Qaida phá hoại Hoa Kỳ. Ngoài ra, chính quyền Hussein là một chính quyền độc tài, vô nhân đạo, áp bức nhân dân, cần phải dẹp bỏ, để giải phóng nhân dân Iraq khỏi ách thống trị này. Hoa Kỳ hứa hẹn sẽ đem tự do dân chủ đến cho nhân dân Iraq để họ có thể làm chủ lấy chính mình.

Những giải thích trên dường như không được thế giới tin cho lắm. Không ảnh do ông Ngoại trưởng Hoa Kỳ Colin Powell đưa ra trước LHQ làm bằng chứng, cho thấy những cơ sở sản xuất/tàng trữ võ khí hoá học, vi trùng, loại WMD, của Iraq, do phi cơ thám thính Hoa Kỳ chụp được, đã bị ông Hans Blix, trưởng phái bộ thanh tra võ khí Iraq của LHQ bác bỏ: Phái đoàn LHQ đã đến tận nơi những cơ sở ông Powell nêu ra và đã không thấy như Hoa Kỳ đã mô tả. Sự kiện này đã lại được xác nhận khi Liên Quân tiến đánh Iraq, vào tận thủ đô Bagdad, làm chủ tình hình các mặt trận mà vẫn không thấy Iraq có, hay dùng đến WMD để chống trả lại.

Phần lớn các quốc gia ở Trung Đông, tiếp cận với Iraq đều không thấy Iraq là mối đe dọa cho quốc gia họ. Họ đều không muốn Hoa Kỳ tấn công Iraq, mà cũng chẳng yêu cầu Hoa Kỳ bảo vệ nước họ. Một số nước đồng ý cho quân đội Hoa Kỳ sử dụng lãnh thổ để tấn công Iraq là vì sợ Hoa Kỳ cho vào sổ đen nhiều hơn là sợ Iraq. Thế giới dường như cũng không tin rằng Iraq, với mấy hỏa tiễn cổ lỗ có tầm hoạt động rất giới hạn, lại có thể là một mối đe dọa cho Hoa Kỳ được.

Còn đối với những tố giác của Hoa Kỳ rằng Iraq đã và đang trợ giúp nhóm khủng bố Al-Quaida, kẻ thù chính yếu của Hoa Kỳ, thì thế giới không thấy Hoa Kỳ đưa ra một bằng chứng cụ thể nào. Các quốc gia trên thế giới đều thấy và đồng ý với Hoa Kỳ là chính thể Saddam Hussein là một chính thể độc tài, vô nhân đạo, không tôn trọng nhân quyền. Nhưng họ không thấy đó là một lý do để đơn phương tấn công quốc gia này. Vì đó là chuyện riêng của dân Iraq. Vả chăng, mọi người đã từng thấy nhiều nước khác trên thế giới có chánh thể tàn bạo, thành tích nhân quyền tệ hại như Iraq mà Hoa Kỳ đâu có động tâm bao giờ, ngược lại, để bảo vệ quyền lợi của mình, vẫn giữ mối bang giao tốt đẹp (thí dụ chính quyền Pinochet cùa Chile, chính quyền Apartheid của Nam Phi, chính quyền Suharto của Nam Dương, chính quyền Trung Cộng, và oái oăm thay, ngay chính quyền của T.T. Saddam Hussein cũng đã từng được Hoa Kỳ giúp đỡ để đánh Iran (2), một kẻ thù của Hoa Kỳ).

Trong nền "chính trị thực tiễn" hiện đại (realpolitik, một danh từ hay dùng của ông H. Kissinger), Quyền lợi quốc gia (5) hay của phe nhóm bao giờ cũng đi trước Lý Tưởng Nhân sinh, hay Hạnh Phúc của bàn dân thiên hạ. Tuy nhiên, Lý Tưởng Nhân sinh như tự do, dân chủ, độc lập, hạnh phúc.., bao giờ cũng được đưa ra trước để che dấu hay biện minh cho những hành động chính trị nhằm mục đích bảo vệ hay khuyếch trương quyền lợi của chính mình. Còn đối việc đem tự do dân chủ đến cho các quốc gia nhược tiểu, thì người ta đã thấy Hoa Kỳ đã từng dựng lên những chính thể có vẻ tự do dân chủ (một thí dụ gần Việt Nam nhất là chính thể Lol Non ở Căm Bốt vào đầu thập niên 70) nhiều phần là để bảo vệ quyền lợi của Hoa Kỳ hơn là mưu cầu hạnh phúc cho dân xứ ấy. May ra lần này đối với chính quyền Từ Bi (compassionate) của T.T Bush Con có thể sẽ khác trước chăng?

Bởi vậy, đại đa số dân chúng cũng như chính quyền tại các quốc gia trên thế giới (lối 70%) đều tỏ ý chống chiến tranh đơn phương đánh Iraq do Hoa Kỳ và Anh Quốc chủ trương. Người ta đã thấy, qua các đài truyền hình, hàng triệu người của hàng chục nếu không nói là hằng trăm quốc gia trên thế giới, kể cả những đô thị lớn của Hoa Kỳ và Anh Quốc, biểu tình tuần hành trên các đường phố phản đối cuộc tấn công đơn phương của Anh-Mỹ đánh Iraq.

Thế nhưng, tại Hoa kỳ, chủ trương đánh Iraq của T.T. Bush Con đã lại được đa số dân chúng (hơn hai phần ba) ủng hộ. Chiến tranh hay không chiến tranh đã được dân chúng Thế Giới và dân chúng Hoa kỳ có những nhận định rất khác nhau, ngược nhau. Bởi lẽ, không những giá trị về lý tưởng đạo đức đã khác nhau giữa các dân tộc, tùy văn hóa tập tục mỗi nơi, mà quyền lợi quốc gia đối nghịch nhau trong trường hợp này lại rất lớn: Iraq có những dự trữ dầu hỏa lớn nhất thế giới, chỉ sau có Saudi Arabia, một quyền lợi mà các đại cường đều muốn có lời ăn tiếng nói.

Kinh nghiệm cho thấy phản ứng chính trị của con người ta, bất cứ ở đâu, ở bất cứ trường hợp nào, phần lớn là bị chi phối bởi tình cảm, bởi súc động, bởi lòng yêu thương hay ghét bỏ. Trong những tranh luận chính trị, rất ít khi chỉ bằng lý trí, bằng luận cứ đúng sai mà có thể làm thay đổi được nhãn quan của người khác.

Do đó, nhiều nhà phân tách, bình luận chính trị đã giải thích sự ủng hộ Chiến tranh của đa số dân Hoa Kỳ - trong khi đa số dân chúng thế giới lại chống - bằng lòng ái quốc rất cao của họ, cao hơn dân chúng nhiều nước khác, là một điều không phải là không có lý. Người Hoa Kỳ rất tin tưởng ở, do đó luôn luôn sẵn sàng đứng sau lưng, lãnh đạo của họ, hết lòng hỗ trợ quân đội của quốc gia, nhất là khi Tổ Quốc lâm nguy hay gặp cơn nguy biến khó khăn. Điều này đã từng sẩy ra nhiều lần trong lịch sử nước này.

Trường hợp Iraq lần này có khác biệt là Iraq không chắc có là một mối đe dọa cho nền an ninh của Hoa Kỳ. Nhưng một khi chính phủ, vì một lý do nào đó, đã nói là chính phủ có đầy đủ lý do để phải đánh Iraq, thì đa số dân Hoa Kỳ sẽ tin là đúng và sẻ hết lòng ủng hộ. Giống cừu của ông Panurge không phải chỉ có ở Pháp vào thế kỷ thứ 17, mà còn có ở rất nhiều nơi trên thế giới, kể cả tại xứ Hoa Kỳ rất mực văn minh thời đại này. Không những thế, cuộc chiến sẽ lại rất chênh lệch. Hoa Kỳ chắc chắn sẽ đánh tan đánh nát Iraq, nếu muốn. Người dân Hoa Kỳ biết rất rõ sức mạnh của nước mình, tất nhiên cảm thấy rất phấn khởi và hãnh diện khi có dịp tỏ ra cho bất cứ ai, bất cứ quốc gia nào, sức mạnh vô địch của nước mình, huống hồ đây lại là một nước Iraq nhỏ nhít, lại dám đe dọa một đại cường là Hoa Kỳ, như chính phủ đã nói. Sự biểu dương sức mạnh lần nảy chắc ăn và chẳng mấy nguy hiểm gì (risk free), chẳng cần phải suy nghĩ đắn đo nhiều. .

Trong khi đó lòng hoài nghi của mọi người trên thế giới đối với mục đích thực sự của Hoa Kỳ, trước khi, hay cả sau khi Hoa Kỳ mở cuộc tấn công, vẫn ám ảnh nhiều người. Người ta đã đưa ra rất nhiều giả thuyết khác, ngoài những lý do chánh thức Hoa Kỳ đã đưa ra, giải thích tại sao Hoa Kỳ lại nhất định đánh Iraq. Những lý do này có thể tóm tắt như sau:

1. Để kiểm soát được các mỏ dầu hỏa tại Iraq - Giả thuyết này rất phổ thông, nhất là tại các nước miền Trung Đông, thuộc khối Ả Rập. Giả thuyết này lại càng được nhiều người tin chắc, khi thấy Hoa Kỳ đã cấp ngay một khế ước đầu tiên, trong khi chiến tranh còn đang tiếp diễn, cho đại công ty dầu hỏa Halliburton, Texas (của Phó Tổng thống Dick Chenney) để rập tắt những đám cháy tại các mỏ dầu hỏa, chuẩn bị sẵn sàng khai thác trở lại. Tin này được đăng trên các hãng truyền thông ngoại quốc (thí dụ tờ Finacial Times, Anh Quốc 04/12/03) mà không được phổ biến tại Hoa Kỳ, có lẽ vì lòng ái quốc cao của những người làm thông tấn tại Hoa Kỳ. Các hãng thông tấn của Hoa Kỳ đã bị người Anh (đồng minh của Hoa Kỳ trong trận đánh Iraq) cho là đã thiên vị trong khi làm phóng sự cuộc chiến.(3)

2. Để có một chân đứng tại vùng Trung Đông - với giả thuyết này, Hoa Kỳ sẽ rất có lợi cả về phương diện cbính trị, kinh tế lẫn quân sự

a) về chính trị và kinh tế, Hoa Kỳ sẽ không sẽ không còn sợ áp lực về dầu hỏa của Saudi Arabia và nhóm OPEC nữa.

b) về quân sự, Hoa kỳ sẽ có một thế đứng rất mạnh, dễ dàng đương đầu với những bất ổn tại vùng này, nhất là để giải quyết vấn đề căn bản cho An Ninh quốc gia của Hoa kỳ, là cuộc tranh chấp Do Thái-Palestine.

3. Để bành trướng địa bàn hoạt động chống và diệt nhóm khủng bố Al-Qaida - Sự có mặt thường trực của Hoa Kỳ tại Trung Đông sẽ giúp Hoa Kỳ rất nhiều trong chiến dịch bài trừ nhóm Al-Qaida.

4. Vì đố kỵ cá nhân giữa T.T Bush v à T.T Hussein  - T.T. Bush đã nhiều lần bầy tỏ công khai lòng căm giận, thù ghét T.T Hussein, mà ai cũng biết là trước đây đã có âm mưu ám sát cựu T.T. Bush Cha.

Không thể biết được lý do nào là động cơ chính yếu thúc đẩy T.T Bush Con lấy quyết định đơn phương đánh Iraq, dù không có chấp thuận của LHQ. Rất có thể là động cơ ấy là tổng hợp của nhiều hay tất cả các lý do trên. Vả chăng, như đã nói ở trên, xu hướng hay lòng tin chính trị thay đổi nơi mỗi người tuỳ theo cảm tình và lòng xúc động cá nhân mỗi người. Người viết chỉ trình bầy ra để mỗi người tuỳ "tâm" thẩm định.

Nhưng có một điều chắc chắn đã xẩy ra mà đã có ảnh hưởng rất lớn đến - nếu không phải là nguyên nhân sâu xa của - chiến dịch đánh Iraq trên. Đó là ngày 20 tháng 9, năm 2002, ngày mà chính phủ Hoa Kỳ đã soạn thảo song và trình bầy trước Quốc Hội Hoa Kỳ bản cương lĩnh chính trị mệnh danh là Chiến Lược An Ninh Quốc Gia của Hoa Kỳ (Chiến Lược) - the National Security Strategy of the United States of America. Đây là một bản cương lĩnh chính trị xác định đường lối mới của chính phủ Hoa Kỳ trên chánh trường quốc tế. Bản cương lĩnh này là kết tinh sự nghiên cứu của những cố vấn thân cận nhất của T.T. Bush, như Dick Cheney, Condolessa Rice, Donald Rumsfeld, Paul Wolfowitz... là những thành viên của nhóm nghiên cứu (think tank) cực hữu The Hoover Institute of War, Revolution and Peace và American Enterprises Institute.

Công cuộc nghiên cứu này được hình thành sau biến động 9/11 để đối phó với nhóm khủng bố Al Qaida. Hoa Kỳ không muốn đóng vai thụ động để bị khủng bố như trước, mà phải truy kích, lùng diệt kẻ địch (tương tự như chiến lược "truy lùng và tận diệt" - search and destroy - của Đaị Tướng Westmoreland năm nào), bất kể ở đâu, bất cứ trường hợp nào. Quan niệm "phải đơn phương đánh trước" (unilateral, pre-emptive attack) được khởi xướng. Quốc gia nào giúp đỡ hay chứa chấp Al Qaida sẽ bị coi là thù nghịch của Hoa Kỳ và sẽ có thể bị đơn phương tấn công luôn. Hơn thế nữa, Hoa Kỳ đã lại biết rất rõ cái cương vị rất hãn hữu của mình, sau sự tan rã của chính quyền Cộng Sản và Liên bang Sô Viết khổng lồ. Hoa Kỳ đã đương nhiên trở nên quốc gia lãnh tụ vô địch, một thứ Vỏ Lâm Bất Bại Bá Chủ Thiên Hạ, bỏ xa các quốc gia khác về mọi phương diện. Ảnh hưởng của Hoa Kỳ trên các quốc gia trên thế giới - một thế giới càng ngày càng nhỏ lại vì tiến bộ giao thông và tin học - thật rộng lớn, trùm khắp mọi lãnh vực, nhất là kinh tế, tài chánh, quân sự, và cả văn hoá. Có thể nói là không một quốc gia nào trên thế giới lại dám điên khùng tự mình gây hấn với Hoa Kỳ trước. Có chăng, chỉ vì bị dồn vào thế chặng chẳng đừng như Cuba chẳng hạn.

Cái ưu thế vô tiền khoáng hậu ấy, tại sao mình (tức Hoa Kỳ) lại không tìm cách bảo vệ nó? Tại sao mình (tức HK) lại không lợi dụng cái ưu thế đó mà củng cố cái địa vị Bá Chủ của mình? Tại sao mình (tức HK) lại để cho người khác dành cái ngôi Bá Chủ ấy? Tại sao lại phải tùy thuộc, dựa dẫm, nhờ vả vào các nước khác, khi mà mình (HK) có thể một mình làm lấy được mọi việc? Tại sao mình (HK) lại tự ràng buộc vào những cam kết, hứa hẹn chẳng có ích lợi cho mình bao nhiêu? Tại sao mình (HK) lại phải nể nang ai, sợ ai?

Tất cả những câu hỏi đó đã đưa đến bản Cương Lĩnh Chính Trị ngày 20 tháng 9, năm 2002.

Bản Chiến Lược này đã được Bác sĩ Y Khoa H. Jack Geiger, Chủ Tịch Tổ Chức các Y Sĩ Trách Nhiệm Xã Hội, đả tóm lược trong một bài ngắn gọn rất đáng chú ý đăng trên nhật báo New York Times ngày 27 tháng 9, năm 2002 và lược dịch như sau:

Bản Lược Dịch

1) Chính phủ Bush, với Chiến Lược mới, đã không nhận mọi Hợp Tác Quốc Tế, không phải để thu mình đứng riêng một mình một cách tiêu cực. Ngược lại, Chiến lược này là một bản tuyên ngôn tỏ ý định muốn thống trị thế giới.

2) Với Chiến Lược này, chính phủ Bush đã từ bỏ những Hiệp Ước Quốc Tế đã ký kết về tài giảm binh bị, về tài giảm phòng thủ chống hỏa tiễn, về cấm thử nghiệm võ khí hạch tâm, và tự kiềm chế không tấn công ai trước. Chính phủ Bush tuyên bố sẽ đơn phương tấn công trước bất cứ nước nào bị coi là mối đe dọa cho Hoa Kỳ. .

3) Chính phủ Bush tuyên bố sẽ không cho phép quốc gia nào có thể đạt được sức mạnh quân sự của Hoa Kỳ. Chúng ta (tức HK) sẽ khuyên bảo họ chớ làm chuyện này. Chính phủ Mỹ đề nghị một nền kinh tế toàn cầu quản trị bởi những cơ chế do chúng ta (tức HK) kiểm soát như Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế (IMF) và Ngân Hàng Quốc Tế (WB)

4) Tóm lại chính quyển Bush xác quyết Chủ Quyền Hoa Kỳ phải ở trên chủ quyền các nước khác. Hoa Kỳ là Vô Thượng(4)

Nguyên bản tiếng Anh

Bạn đọc nào có muốn xem toàn văn bản Chiến Lược này, có thể tìm thấy trong mạng lưới Internet dưới địa chỉ của Tòa Bạch Ốc . (https://www.whitehouse.gov/nsc/nss.html)

Bản Chiến Lược được công bố ra đã làm sửng sốt rất nhiều giới lãnh đạo, nhiều người làm chính trị trên thế giới. Ngay tại Hoa Kỳ, Thượng Viện cũng đã hết sức sửng sốt như thể đã bị "tê liệt không biết phải làm sao" (We stand passively mute in the United States Senate, paralyzed by our own uncertainty, seemingly stunned by the sheer turmoil of events.) theo lời của Thượng Nghị Sĩ Robert Byrd. TNS Byrd là một trong số hiếm hoi các nhà lãnh đạo Hoa Kỳ đã có một phản ứng gay gắt về chuyện này. .

Sau A Phú Hãn, T.T Bush đã quyết định đơn phương đánh Iraq. Quyết định này ắt phải nằm trong Chiến Lược nói trên. Nhiều người phân vân không biết sau Iraq sẽ xẩy ra chuyện gì? Ai sẽ bị (đơn phương) coi là "mối đe dọa cho Hoa Kỳ?". Bắc Hàn? Iran? Syria? hay một nơi nào khác?

Chiến Lược này đánh dấu một khúc quanh quan trọng trong lịch sử Hoa Kỳ, cũng như lịch sử thế giới. Hạnh phúc của Nhân Loại, phần nào sẽ tùy thuộc vào Hoa Kỳ, vào những nhà lãnh đạo Hoa Kỳ, vào cái nhìn của họ về Quyền lợi của Hoa Kỳ đối với Hạnh Phúc của người dân các nước khác. Đây là một trách nhiệm rất lớn, rất nặng nề. Trong cương vị T.T Hoa Kỳ, tức là người có quyền uy cao nhất thiên hạ, nắm quyền sinh sát hàng triệu sinh linh trong tay - ba triệu dân Palestine có thể là một thí dụ - T.T Bush Con ắt phải cảm thấy nhiều lúc, ngoài lòng hãnh diện, men say sưa của vai trò Thiên Hạ Đệ Nhất Nhân - trọng lượng của Lương Tâm của một người có tinh thần trách nhiệm.

Có lẽ vì cảm thấy cái trách nhiệm định mệnh của mình, cũng như cảm thấy sự khiếp sợ đã gây ra khắp thế giới vì Chiến Lược "đơn phương đánh phủ đầu" và "bất cần thiên hạ di nghị" của mình - mà nhiều người đã thấy đó là một Chủ Nghĩa Đế Quốc mới - T.T Bush Con đã nhiều lần lên tiếng nói rằng Hoa Kỳ, đại diện bởi ông, sẽ rất "từ bi" rông lượng (compassionate). Có thật là như vậy không thì quá sớm để trả lời. Cho đến bây giờ, chưa có gì chứng tỏ T.T Hoa Kỳ là hiện thân của một vị Bồ Tát Từ Bi, mà cũng chẳng phải là một Sa Tăng Ác Quỷ như một số vị lãnh đạo quốc gia đã bị ông gọi như vậy, hay một số đạo sư Muslim đã gọi ông như vậy. Bây giờ ông mới chỉ là một nhà lãnh đạo được dân bầu ra để bảo vệ và phát triển quyền lợi của tổ quốc ông.Tất nhiên mọi người đều rất kỳ vọng vào điều này, bởi vì lòng Từ Bi của T.T. Hoa Kỳ, nếu được thể hiện, sẽ như nước Cam Lồ tưới vào cái không khí ngột ngạt của nền chính trị thế giới đang sôi sục vì Quyền Lợi (5). (dầu hỏa), vì hận thù (Do Thái/Ả Rập), vì thi đua võ trang, nhất là võ khí hạch tâm, vì phá hoại môi sinh để kiếm lợi, vân vân.

Nhiều người nghĩ rằng hạnh phúc thế giới sẽ tùy thuộc nhiều vào cái nhìn của Hoa Kỳ đói với Quyền Lợi của mình và của người, hơn là lòng Từ Bi của T.T. Hoa Kỳ. Bởi vì Từ Bi thì dễ nói hơn là dễ làm, trong khi Quyền Lợi thì hiển lộ diện tiền.

Trong đạo Phật, chữ Bi hay là Từ Bi là cái hạnh căn bản, đầu tiên của người muốn làm đệ tử của Phật. Kẻ hành trì "tự tâm phát hiện lòng thương chân thật. Lòng thương này được biểu lộ trong hành động, ngôn ngữ chia vui sớt khổ cho nhau...Những khi hoạn nạn, những đau buồn của người khác nên coi là hoạn nạn đau buồn của chính ta, cố gắng tìm cách giải cứu...." (H.T. Thích Thanh Từ). Từ Bi không thôi sẽ không đủ. Chữ Bi phải được theo sau bằng hai chữ Trí và Dũng mới nói lên hết tinh thần Phật giáo. Dù con người cố gắng làm điều lành, nếu thiếu trí tuệ phán đoán thì chưa hẳn việc làm đã là lành. Và một khi đã làm điều lành thì cần có một tâm dũng mãnh quyết tâm làm cho bằng được, bất chấp trở ngại khó khăn.

Khó lắm thay!