●   Bản rời    

Ý Nghĩa của một câu phong dao

Ý Nghĩa của một câu phong dao

Thích Phước Toàn

http://sachhiem.net/VANHOC/TPToan00.php

02-Jan-2014

Phong dao, tục ngữ Việt Nam rất hay, có thể nó được hình thành và xuất xứ qua một giai thoại hay một điển tích nào đó, cũng có thể qua một sự ngẫu hứng của những đôi nam thanh nữ tú tình cờ gặp nhau giữa sông, giữa chợ cũng nên. Thí dụ câu ca dao:

Gió đưa Cải Cải về trời,
Răm Răm ở lại chịu đời đắng cay
.

Câu nầy qua điển tích về bà Phi Yến (tục gọi là Lê Thị Răm-Răm) là vợ của Nguyễn Ánh và là mẹ của người con trai tên là Hội An (tục gọi là Cải-Cải), vì bà nầy dám can ngăn Nguyễn Ánh không nên “cõng rắn cắn gà nhà” khi Nguyễn Ánh cầu viện Pháp bằng cách gởi Hoàng Tử Cảnh cho giám mục Bá Đa Lộc mang qua Pháp rồi đến cầu viện quân Xiêm La và bà dám khen Quang Trung- Nguyễn Huệ là một bậc anh tài, chí khí, làm cho Nguyễn Ánh điên tiết lên và ra lệnh giết bà. Sau nhờ tất cả các quần thần can dán Nguyễn Ánh, và bà được tha tội chết, nhưng bà đã bị Nguyễn Ánh sai đem giam vào trong hầm núi ở Côn Đảo.

Khi nghe quân Tây Sơn tiến đến thì Nguyễn Ánh nhổ neo bỏ chạy. Hội An (Cải-Cải) la lên, con muốn mẹ,  con muốn mẹ, liền khi đó Nguyễn Ánh đạp con mình xuống nước cho chết chìm và được dân làng vớt lên chôn cất.  Tâm trạng của bà Phi Yến lúc bấy giờ đau khổ đến dường nào! Cho nên dân làng tại đấy mới có câu ca dao đó. 

(xem bài "Côn Đảo: Nơi Lịch Sử Có Thể Khác" có link ở cuối bài)

Ngày nay chúng ta quen truyền miệng là

“Gió đưa cây cải về trời,
rau răm ở lại chịu lời đắng cay.”

Nhưng, ở bài nầy người viết chỉ muốn đề cập đến câu phong dao có liên quan đến đạo lý của nhà Phật là chính, đó là câu:

Thứ nhất là tu tại nhà, thứ hai tu chợ, thứ ba tu Chùa.

tu tại gia

Ý nghĩa tu tại nhà như thế nào mà phải được xếp hạng nhất vậy! Và tu chợ ra sao mà cũng ưu tiên đứng trước người tu tại Chùa? Có lẽ là có ẩn nghĩa sâu xa gì chăng? Xin phép bạn đọc để tìm hiểu ý nghĩa hai cầu nầy như thế nào. Thường thì ca dao Việt Nam cứ đọc ra như vậy và tùy tâm cảnh của mỗi người mà hiểu.  Do đó, đôi khi có nhiều người hiểu và giải thích theo ý của mình cũng rất là tùy tiện.

Như câu thành ngữ: “Có thực mới vực được đạo”  chẳng hạn.

Câu nầy các bậc tiền bối của chúng ta ngụ ý rằng, người có thực tâm xây dựng mới vực dậy được đạo. Có nghĩa rằng tâm của người làm đạo đó phải nhất nhất chân thực, chân thực bất hư – tâm chân thực không hư dối. Bởi vì Đạo Phật là đạo của sự thật. Không có gì hủy hoại được đạo Phật qua cái tâm chân thực của con người làm đạo cả.

Nhưng rất tiếc, ngày nay không ít người hiểu câu nầy đồng với nghĩa ăn uống , “có ăn mới làm nên đạo.”

Thế thì người Việt chúng ta không có câu, “miếng ăn là miếng tồi tàn…” đó sao?

Hiểu như thế thì quả là lệch lạc, và cũng là giềng mối dẫn đến những tiêu cực có thể xay ra trong nhiều từng lớp xã hội trong quá trình và ngay cả trong hiện tại.

Trường hợp người đời hay nói lái câu, thủ tục “đầu tiên,” để ám chỉ các cơ quan công quyền, thì đó là cái thói quan liêu của người Việt nói riêng và người Á Châu nói chung từ xưa đến nay. Nhưng còn quí Thầy, quí Sư Cô trẻ đến văn phòng Tôn Giáo để xin thị thực một văn bản gì đó, hoặc là xin thị thực giấy giới thiệu qua Mỹ làm việc đạo mà cũng phải trải qua cái khâu của, thủ tục “đầu tiên” nữa thì thật là hết biết!..

Trở lại câu phong dao, thứ nhất tu tại nhà. Cũng không hiếm những người hiểu câu nầy theo quán tính của họ, nghĩa là người ta hiểu theo lối có vẻ hơi dung tục.

Một vài điển hình như, không ít quí thầy than rằng, thời bây giờ khuyến khích Phật tử đến chùa tu tập, quí ngài nhận được những câu trả lời không mấy khả dĩ. Hoặc là, thưa thầy, Phật tại tâm, con bận bịu việc nhà quá thôi thì ở nhà tu cũng được, bởi vì “thứ nhất tu tại nhà mà…” Nhưng khi hỏi lại, sao lâu nay không thấy anh đưa ông bà cụ thân sinh của anh đến chùa lễ Phật cho đỡ buồn tuổi già. “Ồ thì tại con bận lắm thầy ơi.” Cũng có vài thầy hỏi lại những câu như nửa đùa nửa thực, “Dạo nầy anh ở nhà tu một ngày mấy chai?”  Rồi cũng cười huề với nhau cho qua thế vậy.

Còn nếu có một người muốn đi làm Phật, như câu trả lời dứt khoát của lục tổ Huệ Năng với ngũ tổ Hoằng Nhẫn rằng, “con đến đây chỉ để xin làm Phật.” Một người có tâm làm Phật như thế, thì chí ít họ cũng phải có cái căn bản “thứ nhất tu tại nhà” đã chứ. Cái căn bản đó sao mà quan trọng cho người muốn xuất gia lắm thế?

Chúng ta hãy ôn lại lời đức Phật dạy: 

gặp thời không có Phật và các bậc hiền thánh, mà biết thờ kính cha mẹ thì cũng như đang thờ kính Phật, các bậc hiền thánh vậy.

Như vậy là người muốn xuất gia phải tu ngay cái tâm hạnh của mình ở nhà trước đã, đó là ở trong nhà biết kính cha thờ mẹ, thương yêu anh chị em, là căn bản đạo đức mà một con người muốn phát tâm rộng lớn (xuất gia) phải cần có. Bởi vì “tâm hiếu là tâm Phật, hạnh hiếu là hạnh Phật.” 

Còn nếu một người mà ở nhà đối với cha mẹ anh chị em đã vắng bóng sự hòa hiếu, thì dù có đến Chùa xin làm phật, Phật có hiện diện trước mặt họ, họ vẫn, “vào chùa dắt Bụt đi chơi, gần chùa kêu Phật bằng anh”, là cùng. Câu tục ngữ đó đã đi vào dân gian và lẫn cả văn chương Việt Nam rồi vậy. Con người tâm địa không được trong sáng thì dù có đến chùa nữa cũng ở không lâu. Nhưng càng ở chùa lâu dài thì càng hại cho đạo, càng thêm ô nhiểm cửa Thiền.

Câu tục ngữ đó đã đi vào dân gian và lẫn cả văn chương Việt Nam rồi vậy. Hạng người nầy có ở chùa cũng chỉ là ba bảy hai mươi mốt là cùng. Nhưng càng ở chùa lâu dài thì càng hại cho đạo, càng thêm ô uế cửa Thiền.

Thế còn, “thứ nhì tu chợ?..” Thường chúng ta hay nghe các bậc lớn tuổi với những lời trân quí khen tặng các nam nữ có cử chỉ và ngôn từ nết hạnh ở giữa chợ đời, thì ngược lại họ cũng không tiếc rẻ để buông những lời không mấy tốt đẹp cho những anh chị khuyết hạnh vậy. Bởi vì ở trong nhà hiếu kính mẹ cha, ra đường kính trên nhường dưới là một đức hạnh lớn mà ở trong nhà Phật còn gọi là sự khiêm cung, khiêm hạ.

Nếu là người muốn tu mà không chịu sửa soạn cho chính mình những bước khiêm hòa từ ái, tôn Sư trọng Đạo đó, thì khi tới Chùa đảnh lễ xin phép vị Trú Trì để cho mình được xuất gia đi nữa, thì việc tu tiến của mình cũng không đi vào đâu.  Bởi vì, một thời gian sau mình sẽ nhận ra ở vị Trú Trì đó vẫn còn vài khuyết điểm, rồi mình vội cho là thô thiển và sẽ trở nên sinh tâm bất kính, do đó không tiếp nhận được những ưu điểm, những đức hạnh tích cực của vị Thầy của mình. Như vậy thì sẽ mất hết ý nghĩa của từ Sư Phụ.

Mất hết sự cung kính đối với người Thầy hướng dẫn tinh thần, và sự xây dựng tuệ giác cho tự thân cũng sẽ không thể thành tựu, một khi ngã mạn và sân si của tự thân người tu đó trổi dậy.

Nên nhớ một điều là dù các bậc cao tăng đi nữa nhưng họ vẫn chưa có thể hoàn hảo được như một bậc thánh mà mình mong đợi đâu. Nếu có một vị thật hoàn hảo thì vị đó là một Thánh nhân, còn nếu không phải là thánh nhân thì vị nầy chắc sẽ rất khó đi cho trọn vẹn trên con đường đạo.

Cho nên, người có sự khiêm cung, khiêm hạ là người đó sẽ xây dựng được công đức vô lậu. Nghĩa là công đức nầy sẽ là những nấc thang căn bản để cho người tu bước lên và vượt ra khỏi vòng tam giới, là dục giới, sắc giới và vô sắc giới, để đi đến Niết Bàn tịch tịnh.

Thế mới biết việc quan trọng của một người khi muốn cát ái ly gia thì phải thành tựu được hai bước căn bản là, thứ nhất tu tại nhà, thứ hai tu chợ, rồi thứ ba mới vào chùa thì lúc đó dù có phải đứng trước những sóng gió của nghiệp chướng, đứng trước những ngoại ma, nội ma, và ngay cả thiên ma ba tuần cũng không thể xô đẩy được người tu đó.

Nhân mùa Xuân Giáp Ngọ sắp tới, người viết xin mượn câu nói của bồ tát Di Lặc (Bố Đại Hòa Thượng) cho nghĩa của câu thứ ba và cũng để kết thúc bài nầy,

“Dù ai có nhổ nước bọt lên mặt ta, ta vẫn không cần lau chùi, để tự nhiên nó khô.”

Nghĩa là dù ai có phỉ nhổ, vu khống, mạ lỵ, chửi bới Ngài thì Ngài vẫn thản nhiên bất động, để tự gió bay, đó là đức hạnh lớn cho người xuất gia vậy. Và đây cũng là chân lý sáng ngời của bước chân hạnh phúc của một người tu, vì, lời Đức Phật dạy:

Con đường mà người đang đi đó là chân lý, chứ chân lý không nằm ở cuối con đường.

Trước thềm năm mới, xin hướng về mười phương Tam Bảo, thành tâm cầu nguyện cho tất cả chúng ta, tranh thủ để đạt được ba bước căn bản đức hạnh đó để làm hành trang trên bước đường giải thoát.

 

Thích Phước Toàn,

Chùa Phước Huệ,
Tacoma, 12/23/14

___________________

Bài liên quan:

- Côn Đảo: Nơi Lịch Sử Có Thể Khác (Lý Như Thế)

Trang Văn Học




Đó đây


2024-03-28 - 25: Khắc Phục Hậu Quả Sau Khi Ông VVT Rời Ghế CTN - Ông Võ Văn Thưởng ra đi có chấm dứt mọi chuyện chưa?

2024-03-28 - Chấn động người Việt ở #Thailand: Thiếu tướng GĐ CA tỉnh Gia Lai … xuất hiện … chuyện gì xảy ra …? -

2024-03-24 - Thiếu tướng Hoàng Kiền _BUỒN, VUI, "GIẢI OAN" VẤN ĐỀ CHỐNG LẬT SỬ - Đôi lời với ông Võ Văn Thưởng

2024-03-22 - Thật là buồn khi một người mình đặt nhiều kỳ vọng lại làm mình thất vọng -

2024-03-22 - Tá hoả tịch thu! Tòa án NY bắt đầu kê biên tài sản sân golf, dinh thự Seven Springs -

2024-03-21 - VKSND TP HCM: Bị cáo Trương Mỹ Lan không ăn năn - VKSND TP HCM nêu quan điểm bị cáo Lan phạm tội nhiều lần, phạm tội có tổ chức, bằng nhiều thủ đoạn tinh vi, chiếm đoạt và gây thiệt hại số tiền đặc biệt lớn cho nhà nước

2024-03-21 - NHỮNG BIỂU HIỆN CỦA CHỦ NGHĨA DÂN TÚY Ở VIỆT NAM -

2024-03-20 - Toàn cảnh đề nghị mức án với vợ chồng Trương Mỹ Lan, Trương Huệ Vân và đồng phạm -

2024-03-20 - Lý do đồng chí Võ Văn Thưởng có đơn xin thôi các chức vụ -

2024-03-20 - Trung ương đồng ý ông Võ Văn Thưởng thôi chức Chủ tịch nước - Ban Chấp hành Trung ương đồng ý để ông Võ Văn Thưởng thôi giữ các chức vụ Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Trung ương Đảng khóa 13, Chủ tịch nước, Chủ tịch Hội đồng Quốc phòng An ninh nhiệm kỳ 2021-2026, theo nguyện vọng cá nhân



▪ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 >>>




Thư, ý kiến ngắn
● 2024-03-21 - CHỐNG CỘNG: Chuyện cười ra nước mắt ở Sở Học Chánh Tacoma, Wa - Lý Thái Xuân -

● 2024-03-09 - Tổng thống Nga, Vladimir Putin đọc thông điệp gửi Quốc hội Liên bang (29/2/2024) - Gò Vấp -

● 2024-03-09 - Các hoạt động của Mặt Trận Việt Nam Công Giáo Cứu Quốc trong những năm 1942-1954 - trích Hồi ký Nguyễn Đình Minh -

● 2024-03-08 - Hồi ký lịch sử 1942-1954 - Liên Quan đến Giám mục Lê Hữu Từ, Khu tự trị Phát Diệm, Công Giáo Cứu Quốc - VNTQ/ Khôi Nguyên Nguyễn Đình Thư -

● 2024-02-15 - Trương vĩnh Ký dưới con mắt của người dân - Trần Alu Ngơ -

● 2024-02-14 - Các nhà hoạt động ẤN ĐỘ GIÁO phản đối chuyến viếng thăm của Giáo hoàng John Paul II - FB An Thanh Dang -

● 2024-02-09 - “KHÁT VỌNG NON SÔNG” của VTV1 và chuyện Trương Vĩnh Ký - Nguyễn Ran -

● 2024-02-05 - Góc kể công - Đồng bào Rô ma giáo cũng có người yêu nước vậy! Đúng. - Lý Thái Xuân -

● 2024-02-01 - Câu Lạc Bộ Satan Sau Giờ Học Dành Cho Trẻ 5-12 Tuổi Sắp Được Khai Trương Ở Cali, Hoa Kỳ - Anh Nguyen -

● 2024-01-29 - Giáo hội Rô ma giáo Đức "chết đau đớn" khi 520.000 người rời bỏ trong một năm - The Guardian -

● 2024-01-29 - Một tên Thượng Đế-Chúa ngu dốt về vũ trụ, nhưng thích bốc phét là tạo ra vũ trụ - Ri Nguyễn gửi Phaolo Thai & John Tornado -

● 2024-01-29 - Kinh "Thánh" dạy Con Chiên Giết Tất Cả Ai Theo Tôn Giáo Khác - Ri Nguyễn vs John Tomado -

● 2024-01-29 - Nhân Quyền Ở Nước Mỹ: Vụ Án Oan, 70 Năm Sau Khi Tử Hình Bé George Stinney - - Giác Hạnh sưu tầm -

● 2024-01-29 - NOEL - Ba Giáo Hoàng John Paul II, Benedict XVI, Francis I Thú Nhận Đã Bịp Chiên- Cừu Chuyện Jesus Ra Đời - Ri Nguyen -

● 2024-01-29 - Một dàn đồng ca, ngày càng đặt câu hỏi về quyền lực của Giáo hoàng - John L. Allen Jr. -

● 2024-01-29 - Tỷ lệ phá thai nơi người công giáo lại cao hơn nơi người ngoài công giáo! - Lê Hải Nam -

● 2024-01-29 - Kinh Khải Huyền Cho Biết Jesus Là Một Tên Ác Qủy Đê Tiện, Man Rợ - Ri Nguyễn -

● 2024-01-29 - Vatican Cho Phép Linh Mục Hiếp Dâm Trẻ Con - Đó là chính sách! - Ri Nguyen -

● 2024-01-28 - Quận Utah cấm Kinh Thánh ở các trường tiểu học và trung học cơ sở - Ri Nguyen -

● 2024-01-26 - Chiên Hô Hào Các Bạn Chiên Đừng Đọc Sachhiem.net: "Nhận Diện!" - SH vs Nguyễn Trọng Nghĩa -


▪ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 >>>