Họa sĩ “tâm linh” Vi Vi đã vẽ “Phật” như thế nào?

Minh Thạnh

http://sachhiem.net/TONGIAO/tgM/MinhThanh08.php

19-Jan-2012

Ở Sài Gòn, ông đã tỏ ra “tâm linh”, nhưng chỉ chuyên vẽ Chúa, không có Phật. Tranh ông hợp với kiểu cậu ấm cô chiêu thời bấy giờ, hơn là những nguời nghiêng về đời sống tâm linh. Nhưng thật bất ngờ với những bức trang vẽ Phật của ông, thường được dùng để khẳng định ông là họa sĩ “tâm linh” nói chung cho đủ mặt tôn giáo, và gần hơn với nguời theo đạo Phật.

Tôi thấy phải viết bài này vì người ta, có lẽ có cả những người theo đạo Phật, khen Vi Vi “tâm linh” nhiều quá, xem ông như một họa sỹ người Việt hải ngoại tầm cỡ tiêu biểu cho một cách sáng tác cảm ứng chúa Phật như vậy. Nghe đâu, có chùa còn mời ông làm tượng hay phù điêu gì đó.

Họa sĩ Vi Vi, nay thường gọi với tên thật là Vi Vi Võ Hùng Kiệt, hiện được mệnh danh là một họa sĩ “tâm linh” tầm cỡ của người Việt ở Mỹ, vì ông vẽ cả Chúa và Phật cũng như những đề tài liên quan như thiên đàng, thiên thần…

Thực ra, ông vẽ Chúa là chủ yếu, còn tranh về Phật chỉ có vài bức, trong đó có hai bức mà buộc lòng chúng tôi phải lên tiếng bằng bài viết này.

Vi Vi đã nổi tiếng ở Sài Gòn trước năm 1975.

Trang mạng Dũng Lạc giới thiệu về Vi Vi như sau:

Ở Sài Gòn, ông đã tỏ ra “tâm linh”, nhưng chỉ chuyên vẽ Chúa, không có Phật. Tranh ông hợp với kiểu cậu ấm cô chiêu thời bấy giờ, hơn là những nguời nghiêng về đời sống tâm linh.

Nếu ông chỉ vẽ chúa và đức mẹ, thiên thần bay lượn… như trước thì không có gì đáng nói. Nhưng mấy năm gần đây các đài nước ngoài giới thiệu ông như một họa sĩ “tâm linh” có hạng của Việt Nam, với nhiều cuộc triễn lãm ở Mỹ, nói là có nhiều người đến xem, khen tranh, rằng rất “tâm linh” và “dân tộc”, khiến người viết phải “search” tìm xem tranh ông trên mạng.

Nhưng thật bất ngờ với những bức trang vẽ Phật của ông, thường được dùng để khẳng định ông là họa sĩ “tâm linh” nói chung cho đủ mặt tôn giáo, và gần hơn với nguời theo đạo Phật.

Nếu không tinh ý, người thưởng thức tranh vẫn thấy Vi Vi đúng là tâm linh vì có chúa (tỷ lệ áp đảo), nhưng cũng có Phật.

Nhưng, để ý kỹ một chút, thì sẽ thấy một cái gì đó không trong sáng, không xứng đáng với sự trang trọng và cao cả của từ “tâm linh”.

Tranh chúa và Phật của Vi Vi thường được đặt cạnh nhau, cho có đủ Chúa Phật tâm linh, nhưng Chúa và Phật được thể hiện trong sự tương phản đối lập.

Tranh Chúa, đức mẹ, thiên thần các kiểu thì được thể hiện với ánh sáng rực rỡ, chói lọi, hào quang…

Còn 2 bức tranh có Phật: “Nguyện cầu Quan Thế Âm” và “Thị Mầu đi lễ chùa” thì Phật hiện ra trong tranh tối tranh sáng u uất, không phải của chúa của thánh, mà là của quỷ thần, âm cảnh.

Đức Phật trong bức “Thị Mầu đi lễ chùa” hiện ra trong bối cảnh như một người làm chứng khó hiểu, đánh đố, thể hiện bằng một màu đỏ nhòe nhoẹt, đầy ẩn dụ của máu, dù câu chuyện gợi ý đề tài không phải là một bi kịch.

Còn bức “Nguyện cầu Quan Thế Âm” được thể hiện với ánh sáng âm u từ phía dưới chiếu tạt lên khuôn hình bán thân, lạnh lùng, bí hiểm trước trước những người cầu nguyện, trong bức “Nguyện cầu Quan Thế Âm”.

Cái cách thể hiện tượng Bồ tát Quán thế Âm này khá lạ lẫm với Phật giáo: bán thân, với một kiểu ánh sáng chiếu hất nguợc như vậy, xem ra cố ý thể hiện một vị nữ thần, hơn là một vị Phật.

Những người cầu nguyện thì xõa tóc rối, xoãi chân với tư thế lết tới cầu xin, trong sự tuyệt vọng, bám víu.

Hoa sen dâng cúng Bồ Tát thì không cắm, không kết, không bó, mà ngổn ngang, vương vải, lộn xộn trên nền đỏ, trắng, đen (có thể ẩn dụ may rủi).

Bức tranh “Nguyện cầu Quan Thế Âm” truyền cho người xem cảm giác hỗn mang, u uất, bám víu, lạnh lùng, bí hiểm…

Từng đường nét, từ chi tiết đều tạo nên cảm giác âm tính, trong khung cảnh cầu xin vái lạy níu kéo tuyệt vọng, không phải cầu nguyện.

Và như đã lưu ý, người ta đặt bức tranh Phật như vậy cạnh những bức tranh chúa tràn ngập ánh sáng, tỏa ra ánh sáng, để nói rằng người sáng tác là tâm linh, vẻ đủ mọi tôn giáo (?)

Đức Mẹ và Chúa hài đồng

Tôi thấy phải viết bài này vì người ta, có lẽ có cả những người theo đạo Phật, khen Vi Vi “tâm linh” nhiều quá, xem ông như một họa sỹ người Việt hải ngoại tầm cỡ tiêu biểu cho một cách sáng tác cảm ứng chúa Phật như vậy. Nghe đâu, có chùa còn mời ông làm tượng hay phù điêu gì đó.

TONGIAO/IMG/Hoasi/MinhThanh08_QuanTh Tôi viết để nói rằng, không phải công chúng nghệ thuật Phật tử không biết gì hết, nói sao nghe vậy, thấy có Phật thì là… “tâm linh” (!)

Nhấp chuột qua lại giữa các bức tranh tâm linh của ông, thì thấy rõ cái dụng ý đặt Phật bên Chúa theo kiểu như vậy của Vi Vi.

Họa sĩ Vi Vi

Nghệ thuật là sự cao cả và chân thật. Gài công chúng nghệ thuật với nhãn quan tôn giáo phiến diện như vậy không phải là nghệ thuật.

Chúng tôi không có ý công kích. Vi Vi có quyền thể hiện hình ảnh Phật theo cái nhìn, từ một điểm nhìn nào đó của riêng ông, chủ quan theo cách của ông.

Nhưng đây là một bài phê bình nghệ thuật. Vì công chúng nghệ thuật cũng có quyền phát hiện những ẩn ý của nghệ sĩ, kể cả từ những tư duy không trong sáng, nếu có.

Minh Thạnh

Nguồn link: http://www.phattuvietnam.net/diendan/15715.html