 |
ngày 03 tháng 10, 2009
|
Toàn bộ: 1
2 3 4
py Bài Thứ Nhì
VÀI Ý KIẾN CỦA NGƯỜI ĐƯƠNG THỜI
VỀ PHẠM QUỲNH
¨ Phan Thị Minh (tức Lê Thị Kinh, cháu ngoại
Phan Chu Trinh, nguyên đại sứ Việt Nam dân chủ cộng hoà tại Luxembourg)
GHI LẠI TẶNG CHỊ NGOẠN VÀ CHỊ HOÀN
Tôi là Lê Thị Kinh tức là Phan Thị Minh, trước khi đi qua Paris tôi có
gặp ông Sơn Tùng là một nhà văn, nhà nghiên cứu lịch sử đồng thời là thương
binh loại nặng (co rút cả hai tay) đã vui lòng kể cho tôi một số chuyện ông
được nghe qua cụ Đào Nhật Vinh (tức Bùi Di, tức Bùi Lâm) ngày xưa đã gần gũi
cụ Hồ thời kỳ cụ Hồ còn tên là Tất Thành đi làm trên tàu thủy (cùng đi với
nhau từ Argentine đến Terre de feu, được Tất Thành dạy học chữ quốc ngữ).
Sau ông này về làm adjudant ở bệnh viện Val de Grâce, hay đến 6 Villa des
Gobelins gặp Phan Châu Trinh, Phan Văn Trường (hai ông nghè ta và tây) và
Nguyễn Ái Quốc…
Ông Đào Nhật Vinh kể lại: lúc đó ông Chu Đình Xương và ông Lê Giản (bấy
giờ là Tổng giám đốc Nha Công an Trung ương – Phạm Tôn, PT ghi chú) đưa bản án đề nghị
“xử tử Ngô Đình Diệm và Phạm Quỳnh” thì cụ Hồ đã bác (Chúng tôi nhấn mạnh –
PT). Ông Vinh ỷ thế là chỗ thân tình đã chạy vào phản đối: “Anh nhân đạo
kiểu gì vậy? Sao anh lại tha những tên có nợ máu với nhân dân và những tên
đã chống phá cách mạng?”
Cụ Hồ đã trả lời nghiêm nghị: “Đây là văn phòng Chủ tịch nước chớ không
phải là sàn tàu đâu mà chú xồn xồn lên như vậy. Không thể đem chuyện cũ ra
mà làm án mới, tôi quyết định như vậy là đúng…” (Chúng tôi nhấn mạnh – PT)
Sau khi ông Tôn Quang Phiệt từ Huế ra, vào gặp cụ Hồ và báo “Phạm Quỳnh
đã bị xử mất rồi” thì cụ Hồ ngồi lặng người một lúc lâu rồi nói: “Giết một
học giả như vậy thì nhân dân được gì? Cách mạng được lợi ích gì?…Tôi đã từng
gặp cụ Phạm ở Pháp… đó không phải là người xấu!” (Chúng tôi nhấn mạnh – PT)
Tôi đi nghiên cứu ở Archives d’Outre Mer ở Aix-en-Provence có thấy được
một số báo cáo của agents của mật thám Pháp báo là đầu tháng 5-1922 có một
cuộc gặp của cụ Phan Châu Trinh với cụ Phạm Quỳnh và ông Nguyễn Văn Vĩnh mà
nó không ghi được nội dung, chỉ nghe được ông Vĩnh kể lại nhưng chúng không
tin và có tin hai người này (Phạm Quỳnh và Nguyễn Văn Vĩnh – PT ghi chú) có
gặp ông Phan Văn Trường và Nguyễn Ái Quốc (Chúng tôi nhấn mạnh – PT) tại
Paris hoặc ở Tours nhưng nó không ghi được nội dung. (Đó là năm 1922 khi hai
người qua dự đấu xảo thuộc địa tại Marseille). Sau đó ông Nguyễn Văn Vĩnh ở
lại mấy tháng, được ông Phan Văn Trường đưa đi Mayence, Berlin, Vienne rồi
mới trở về Pháp và về Việt Nam.
Paris 20-1-1994
Phan Thị Minh
(Bản viết tay của bà Phan Thị Minh tại Paris 20-1-1994 gửi
tặng các bà Phạm Thị Ngoạn và Phạm Thị Hoàn định cư tại Pháp.)