22 tháng 10, 2009

LTS: Thời gian những ngày cuối tháng 9 đến nay, tin tức về những chuyện đau lòng xảy ra ở Tu viện Bát Nhã và những ý kiến, những xúc cảm về một vài khía cạnh của vấn đề đã được các báo đài loan tải khắp nơi. Có nhiều câu hỏi đã được đặt ra hơn là câu trả lời. Dường như tất cả các bài viết hoặc là tường thuật lại những việc bất bình, những chuyện thiếu văn hóa, thiếu nhân tâm, xảy ra ở một nơi lẽ ra tiêu biểu cho nhân từ, đạo đức, hoặc là đặt những câu hỏi (ngầm tự trả lời) đều chỉ nhắm vào phía chính quyền và mong có một giải đáp thỏa đáng.

Quan sát các phản ứng của dư luận, có thể nói rằng kẻ đắc thắng trong việc này là bên phía “chống cộng cho Chúa”. Đó là cơ hội tốt để có cơ hội “liên tôn”, và "đoàn kết" mạnh hơn (để làm gì thì ai cũng đoán biết), và CG "bất chiến tự nhiên thành," ít nhất là về mặt tâm lý.

Tuy rằng sự việc chưa đến nỗi xảy ra án mạng, nhưng những hình ảnh tồi tệ xảy ra ở một nơi mà lẽ ra "hiền như Bụt" đã làm cho ai cũng nghĩ rằng sự can thiệp của chính quyền cần phải xảy ra ngay lập tức .  Ở những nước tuyệt đối tôn trọng tự do tôn giáo như ở Mỹ, có lúc chính quyền cũng phải dùng đến xe tăng để can thiệp khi có việc liên hệ đến án mạng tập thể, như việc chính quyền Mỹ đã dùng đến xe tăng dẹp tan giáo phái của David Koresh ở Waco, Texas.

Có hai nơi mà người ta trông đợi một phản ứng đối với vấn đề ở Bát Nhã từ một năm qua là Thiền Sư Nhất Hạnh, và chính quyền. Thiền sư thì ngồi yên như núi, khá lâu. Chính quyền đổ cho là nội bộ của Phật giáo, nghe cũng không xuôi lắm. Tuy nhiên, việc chính quyền không can thiệp đã làm cho người ta nghi ngờ hoặc quả quyết một cách bất lợi. Tất cả những ý nghĩ này lập lại dư thừa vì có quá nhiều người đã nói bằng nhiều cách rồi.

Nhưng chẳng lẽ cứ tiếp tục đào bới vào chỗ “không lối thoát” đó mãi thì làm sao tìm được quang lộ. Ông bà ta thường nói “tiên trách kỷ, hậu trách nhân”, người đạo Chúa cũng nói “lỗi tại tôi” (nhưng có thực hành hay không là chuyện khác.) Vả chăng, đi tìm những điều bí ẩn đằng sau những việc khó hiểu là một công việc rất cần thiết.

Đó là lý do Giáo sư Trần Chung Ngọc ra sức thu thập dữ kiện trong thời gian qua để nghiên cứu tìm hiểu vấn đề. Chẳng những ông đọc hết các tin tức liên quan hoặc ảnh hưởng xa gần đến sự việc, mà lại còn tham khảo cả những “phần mềm” vô ảnh vô tướng nào đã làm cho vấn đề trở nên tắc nghẽn như thế.

Trên đời này, cái khó là tự nhận lỗi mình. Bài nghiên cứu thẳng thắn sau đây của Giáo sư Trần Chung Ngọc chắc chắn sẽ làm một số không ít người không vui. Nhưng thiết nghĩ, đức Phật là gương mẫu cho sự khiêm nhường, thì những người tự nhận là môn đệ của Ngài, là trưởng tử Như Lai,... chẳng lẽ không thể khiêm nhường một chút để phân giải thiệt hơn, và nhận chân khuyết điểm hay sao? Trong việc đi tìm nguyên nhân của bi kịch Bát Nhã, Giáo sư Trần Chung Ngọc đã thấy được một số điều thú vị. Sachhiem.net cảm thấy rất cần thiết để tường trình cùng bạn đọc những khám phá này. (SH)

---

1   2

Vài Lời Nói Đầu:

Vụ Tu Viện Bát Nhã xảy ra không chỉ mới đây mà đã âm ỉ từ hơn một năm nay, lên tới cao điểm vào ngày 27 tháng 9 năm 2009, ngày các Tăng Ni tu “Pháp môn Làng Mai” ở Tu Viện bị cưỡng bách rời khỏi tu viện. Vì ở Mỹ, không biết rõ nội vụ, tôi không có cách nào khác là tìm hiểu vụ việc qua những thông tin trên Internet. Lẽ dĩ nhiên, những thông tin trên Internet không đầy đủ vì có những uẩn khúc trong nội vụ bất thành văn. Sau khi thu thập khá nhiều thông tin, khoảng trên 100 trang giấy khổ 8.5” x 11”, và sau khi tổng hợp, phân tích những thông tin, tôi thấy vụ Tu Viện Bát Nhã là một biến cố không đơn giản như chúng ta tưởng. Đúng như phóng viên của hãng truyền thông Reuters ở Việt Nam, John Ruwitch, đã viết ngày 5 tháng 10, 2009, trong bài: Vietnam’s not-so-simple eviction of Buddhist monks and nuns (https://blogs.reuters.com/faithworld/2009/10/05/vietnams-not-so-simple-eviction-of-buddhist-monks-and-nuns/):

Tôi cũng đọc tác giả Minh Tân từ www.buddhismtoday.com/viet/pgvn/vande/BatNha_ cauhoi.htm (https://www.buddhismtoday.com/viet/pgvn/vande/BatNha_%20cauhoi.htm) trong bài “Vụ Tu viện Bát Nhã: Những câu hỏi không biết trả lời sao!” trong đó tác giả viết:

và đặt 5 câu hỏi, câu hỏi thứ 5 như sau:

Tôi nghĩ rằng, chúng ta cũng nên tìm hiểu vụ Tu Viện Bát Nhã phức tạp như thế nào và Trách nhiệm của Làng Mai đến đâu trong việc “hết duyên” đó, và tại sao Minh Tân lại cho những “Lá thư Làng Mai”, “Giáo hội Làng Mai tại VN là không được khế cơ. Khế cơ, theo định nghĩa của Tu Viện Lộc Uyển là:

Khế Cơ: Pháp mà ta nói, để có công năng phát khởi trí tuệ và từ bi, phải đáp ứng nhu cầu và hoàn cảnh của con người và xã hội. Lời pháp ấy phải phù hợp với căn bản đạo Bụt, không chống lại với giáo lý vô thường, vô ngã và niết bàn, đồng thời phải thực dụng, phù hợp với hoàn cảnh tâm lý và xã hội. Có tám vạn bốn nghìn pháp môn khác nhau để đi vào đạo Bụt, nhưng để đạo Bụt còn tiếp tục như một nguồn trí tuệ linh động, ta còn phải có thêm nhiều pháp môn nữa.

[https://tuvienlocuyen.org/sinh-hoat/sinh-hoat-tu-vien-loc-uyen/cuoi-tuan-cua-tien-hien-khe-co.ics]

Còn trang nhà https://www.daophat.com/ giảng: “Khế Cơ là giáo pháp hợp với mọi căn cơ, trình độ của mỗi người trong mọi thời đại.”

Theo tôi hiểu thì Khế Cơ là tùy duyên mà giảng Giáo Pháp hợp với căn cơ, trình độ của thính chúng trong những trường hợp khác nhau nhưng không ra ngoài Khế Lý, nghĩa là Chân Giáo Pháp của Đức Phật.

Vụ Tu Viện Bát Nhã có ảnh hưởng đến mọi mặt của Việt Nam: chính trị, tôn giáo, xã hội v.v…, do đó một Phật tử đã có đôi chút hiểu biết về Phật Giáo như tôi, và vẫn nặng lòng với tương lai quê hương đất nước nói chung, Phật giáo nói riêng, thì không thể không quan tâm và tìm hiểu. Vậy thì chúng ta hãy bắt tay vào việc phân tích vụ việc ở Tu Viện Bát Nhã.

 

¨ ⊙ ¨

I. Vấn Đề Các Danh Từ

Bát Nhã, tiếng Sanskrit là Prajñā, tiếng Pali là Paññā, thường rất khó dịch ra tiếng Việt sao cho gọn ghẽ. Danh từ thông dụng để dịch Prajñā là “Trí Tuệ Bát Nhã”, nghĩa là, theo Phật Giáo, trí tuệ thực chứng trực tiếp Tứ Diệu Đế, cùng Lý Vô Thường, Lý Duyên Khởi, Lý Vô Ngã, và Tính Không của Vạn Pháp. Và như vậy, “Trí Tuệ Bát Nhã” sẽ giúp cho hành giả dập tắt được những phiền não để đi đến giải thoát.

Pháp môn là phương pháp tu theo Phật Pháp để mở cánh cửa giải thoát. Đức Phật đã chẳng nói: “Cũng như biển cả chỉ có một vị, vị mặn, đạo của Ta cũng chỉ có một vị, vị giải thoát”. Nhưng Đức Phật biết rõ là chúng sinh thì vô lượng nhưng căn trí thì bất đồng, cho nên giáo Pháp của Người rất rộng, từ thấp đến cao, từ rõ ràng đơn giản đến huyền nghĩa v…v…để cho mọi người ở mọi trình độ có thể tu tập theo một Pháp Môn hợp với căn trí của mình. Vì vậy Phật Giáo có nhiều Tông Phái chính, tu theo những giáo pháp khác nhau của Đức Phật. Vào Internet tìm hiểu về Pháp Môn, tôi thấy trong https://www.lotuspro.net/chonphap.htm có bài “Chọn Pháp Môn Trong Thời Đại Văn Minh” trong đó có đoạn sau đây:

Tăng Ni tu ở Tu Viện Bát Nhã, lẽ dĩ nhiên, là hi vọng có thể đạt được “Trí Tuệ Bát Nhã” và Pháp Môn mà quý vị Tăng Ni này tu theo được biết là “Pháp Môn Làng Mai”. Trước hết, tôi nghĩ “Pháp môn Làng Mai” là Pháp môn mà chúng ta cần tìm hiểu rõ ràng trước khi bàn đến chuyện ở Tu Viện Bát Nhã. Nhưng tôi đã phải bỏ cuộc vì tìm kiếm để biết “Pháp môn Làng Mai” là Pháp môn như thế nào mà không thành công, vì không thấy ở đâu cho tôi thấy một định nghĩa rõ rệt thế nào là “Pháp môn Làng Mai”. Vào trang nhà Phương Bối: Trang nhà các tăng thân tu học theo pháp môn Làng Mai tại Việt Nam, có một nối kết [link] vào “Pháp Môn Làng Mai” như trên, nhưng click vào đó, hi vọng có thể có một quan niệm rõ rệt về “Pháp môn Làng Mai”, thì không thấy hiện ra gì liên hệ đến Pháp Môn Làng Mai cả như mình mong muốn. Nhưng theo ý kiến của Tu Viện Lộc Uyển trong định nghĩa về “Khế Cơ” ở trên: “Có tám vạn bốn nghìn pháp môn khác nhau để đi vào đạo Bụt, nhưng để đạo Bụt còn tiếp tục như một nguồn trí tuệ linh động, ta còn phải có thêm nhiều pháp môn nữa” thì chúng ta có thể hiểu “Pháp Môn Làng Mai” là Pháp Môn thứ “Tám vạn bốn nghìn lẻ một”

Quả thật tôi cảm thấy cụm từ “Pháp môn Làng Mai” đối với tôi nó thế nào ý. Bởi vì thường thường, kèm theo Pháp Môn là một phương pháp tu tập, thí dụ như Pháp Môn Niệm Phật, Pháp Môn Lạy Phật, Pháp môn Nhĩ Căn Viên Thông, Pháp môn Thiền quán, Pháp môn Bất Nhị v..v…. Nhưng “Làng Mai” là một địa danh cho nên cụm từ “Pháp môn Làng Mai” nghe thật không ổn. Đúng ra phải là “Pháp Môn theo Tông Làng Mai” hay “Pháp Môn theo Tông Tiếp Hiện”, nghĩa là Tông thứ 11 ngoài 10 Tông trên. Lẽ dĩ nhiên tôi hiểu “Pháp môn Làng Mai” là những phương pháp tu tập rao giảng bởi tập thể Tăng Ni ở Làng Mai. Tuy nhiên hiểu là một chuyện mà chính danh trên mặt văn tự lại là chuyện khác.

Tôi đọc trên trang nhà:

https://www.viengiac.de/vn/index.php?option=com_content&task=view&id=259&Itemid=64

thấy bài “Các pháp môn là phương tiện” của Thích Kiến Tánh, ngày 04, tháng 01, năm 2007, trong đó có vài đoạn hay hay:

Như chúng ta đã biết các pháp môn Đức Thế Tôn giả lập để đối trị tâm bịnh chúng sanh chỉ là phương tiện. Bởi thế chư Phật và chư vị Tổ Sư đều tu Thiền, Tịnh, Mật... mà chứng ngộ, mà không bao giờ chấp pháp môn của mình tu, hoặc tự xưng mình ngộ. ..

Trong thời đại mới trăm hoa đua nở, đã có nhiều tông phái xuất hiện khá hấp dẫn tại Việt Nam. Từ đó đã sanh ra sự tranh luận đúng sai. Vì ai cũng muốn mình trở thành giáo chủ, lãnh tụ ở một chân trời ngất ngưởng, để chúng sanh suy tôn, sùng tín, trở thành kinh tế thị trường tôn giáo nhiều màu sắc.

Tôi nghĩ rằng “Pháp môn Làng Mai” phải phản ánh giáo pháp của Làng Mai, nghĩa là những điều mà Làng Mai giảng dạy. Theo tôi biết, Thầy Nhất Hạnh thường dạy về những phương pháp tu tập như “Tỉnh Thức”, “Chánh Niệm”, “Hiểu và Thương”, “Thở vào, thở ra” v… v… nhưng những phương pháp này là những phương pháp tu tập chung cho Phật Giáo, đâu có phải là của riêng của Làng Mai. Vậy giáo pháp của Làng Mai phải có gì đặc biệt lắm mới gọi là “Pháp môn Làng Mai”. Thật là đáng tiếc, tôi chỉ đọc sách của Thiền Sư Nhất Hạnh chứ chưa có cơ duyên để nghe trực tiếp giáo pháp của Làng Mai do Thiền Sư Nhất Hạnh hay các Giáo Thọ của Làng Mai giảng dạy. Nhưng tôi tin nội dung những cuốn sách của Thiền Sư Nhất Hạnh và những hoạt động tôn giáo của Làng Mai và các cơ sở tôn giáo ngoại vi của Làng Mai chắc chắn chứa đựng những giáo pháp của Làng Mai. Tôi sẽ đi sâu vào vấn đề này trong phần cuối.

Nhưng tại sao lại xảy ra vụ việc ở Tu Viện Bát Nhã, nơi mà các Tăng Ni ở Tu Viện Bát Nhã tu tập “Tỉnh thức”, “Chánh Niệm”, “Hiểu và Thương”?

Sau khi đọc kỹ những tài liệu của Làng Mai, của Phương Bối, và của một số diễn đàn khác, tôi thấy rằng các Tăng Ni trẻ, tuổi từ 15 đến 35, tu tập “Pháp môn Làng Mai” ở Tu Viện Bát Nhã là nạn nhân của cả hai phía:

1. Những Tăng Ni trẻ này, rất hấp dẫn trước những phương pháp tu tập của Thầy Nhất Hạnh cho nên đã phát triển Tâm Đạo và đến tu ở Tu Viện Bát Nhã. Ai cũng biết Thầy Nhất Hạnh có sức thu hút mạnh qua những phương pháp giảng đạo đơn giản, dễ hiểu và hợp với thời đại. Nhưng có thể họ không biết rằng, chính một số hành động, ý tưởng ngoài “Phật pháp” của Làng Mai từ những năm trước đã là một trong những nguyên nhân đưa đến vụ Tu Viện Bát Nhã.

Họ, các Tăng Ni trẻ, ở trong tình trạng “quít làm cam chịu” mà không tự biết vì chỉ biết có một điều: hết lòng tu tập. Họ thực lòng tu tập, không nghĩ đến bối cảnh xã hội, chính trị trong một đất nước mà chính quyền hiện nay rất nhạy cảm về chính trị, về diễn biến hòa bình, và trước những sức ép về nhân quyền và dân chủ.

2. Họ là nạn nhân của một chính sách luôn luôn nghi ngờ, của chính quyền Trung Ương, Ban Tôn giáo Chính Phủ cũng như UBND tỉnh Lâm Đồng, và là nạn nhân của một số viên chức chính quyền địa phương và của thầy Đức Nghi, bổn sư của họ và một số thầy Đồng, đệ tử của thầy Đức Nghi, và những người không phải là Phật tử, đạo đức thấp kém, không có mấy hiểu biết về truyền thống văn hóa Việt Nam, những người đã được thầy Đồng Hạnh, chủ hộ chùa Bát Nhã sách động đến phá phách các công trình của Thiền sư Nhất Hạnh xây trong Tu Viện Bát Nhã, bạo hành đối với các Tăng Ni.

Dù sao thì vụ Tu Viện Bát Nhã cũng đã làm hại không ít đến uy tín của chính quyền và Ban Trị Sự THPG Lâm Đồng nói riêng, Chính quyền Trung Ương và Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam nói chung. Đọc những ý kiến trên Internet về vụ Tu Viện Bát Nhã tôi thấy những ý kiến hoặc là thế này hoặc là thế kia, ít có một phân tích tổng hợp để tìm ra những nguyên nhân. Những luận cứ của Lữ Giang trong bài “Một Cuộc Đấu Trí” và “Việc đến đã đến” và của Đỗ Thái Nhiên trong bài “Bi Kịch Bát Nhã Làng Mai” chẳng qua chỉ là những suy diễn qua những hoang tưởng của chính mình, phản ánh những thành kiến của họ đối với chính quyền, và đối với Thiền sư Nhất Hạnh.

II. Nội Vụ Bát Nhã:

Bây giờ chúng ta hãy đi vào việc phân tích vụ việc Tu Viện Bát Nhã. Trước hết là về Tu Viện Bát Nhã. Theo trang nhà Phuongboi.org, Trang nhà các tăng thân tu học theo pháp môn Làng Mai tại Việt Nam, trong bài “Vài Nét Về Tu Viện Bát Nhã” thì:

Tu viện Bát Nhã (xã Damb'ri, thị xã Bảo Lộc, tỉnh Lâm Đồng) được thành lập năm 1995 bởi Thượng tọa Thích Đức Nghi, niên trưởng của Tổ đình An Lạc (TX Bảo Lộc)… Lúc mới khởi đầu, chính điện của tu viện là một ngôi nhà nhỏ, sau đó dùng làm nhà trẻ và trường mẫu giáo cho con em các đồng bào nghèo trong vùng....

Tháng 2 năm 2005 - trong chuyến đi Việt Nam đầu tiên của Thiền sư Thích Nhất Hạnh - Thượng tọa Thích Đức Nghi đã cúng dường Tu viện Bát Nhã cho Thiền sư Nhất Hạnh và tăng thân Làng Mai để xây dựng Bát Nhã thành một tăng thân và một trung tâm tu học theo pháp môn Làng Mai tại Việt Nam…

Từ năm 2005, Phật tử trong và ngoài nước đã ủng hộ tài sức để xây dựng thêm cơ sở mới và sửa chữa các cơ sở cũ tại Tu viện Bát Nhã để làm phương tiện sinh hoạt và tu học cho tăng thân. Hiện tại có khoảng 400 thầy, sư cô và cư sĩ đang tu học tại đây.

Có một điều không ổn trong đoạn trên. Đó là: Thượng tọa Thích Đức Nghi đã cúng dường Tu viện Bát Nhã cho Thiền sư Nhất Hạnh và tăng thân Làng Mai. Thường thì chúng ta biết trong Phật Giáo có nghi thức “Cúng Dường Tam Bảo”: Cúng dường Phật Bảo, Cúng dường Pháp Bảo, và Cúng dường Tăng Bảo. Thánh Tăng ngày xưa chỉ lo tu học kinh kệ trong Chùa, do vậy người Phật tử thường cúng dường chư Tăng gồm có: Y phục, thức ăn, giường và vật trải giường nằm, thuốc thang. Bốn thứ đó gọi là Tứ Sự Cúng Dường. Ngày nay Phật tử có thể dâng cúng chư Tăng, Ni những phương tiện để phục vụ cho sự hành đạo được dễ dàng hơn. Nếu sự cúng dường không nằm trong những lãnh vực này thì đó là hiến tặng hay hiến cúng. Tu viện Bát Nhã nằm trên đất của Thị Xã Lâm Đồng và nằm trong luật đất đai của Nhà Nước. Mặt khác, theo truyền thống Việt Nam thì “Chùa Làng, Phong cảnh Bụt”, Chùa là của làng, của dân, không phải là của riêng của vị trụ trì, dù vị này đã có công sáng lập. Lý do rất đơn giản, vị trụ trì có thể nay còn mai không còn nữa, nhưng Chùa thì vẫn còn đó để cho dân chúng trong vùng, từ đời này đến đời khác. Hơn nữa, chuyện hiến cúng một Tu Viện gồm tài sản và đất đai cho một cá nhân hay một tổ chức ở nước ngoài là không thể nào hợp lý.

Gần đây, Thủ Tướng Nguyễn Tấn Dũng đã phát biều: Không có tài sản đất đai nào của Vatican ở Việt Nam. Làng Mai và Tăng Thân Làng Mai nhận sự cúng dường của TT Đức Nghi, cho đó là tài sản của Thiền sư và Tăng thân Làng Mai, do đó đã bỏ rất nhiều tịnh tài vào việc xây dựng Tu Viện Bát Nhã, nhưng vẫn để TT Đức Nghi là Viện chủ và Trụ trì là thầy Thích Đồng Hạnh, với tất cả quyền hạn của Viện Chủ và Trụ trì, và Làng Mai chỉ lo về việc tu học.

Mâu thuẫn chính của nội bộ Bát Nhã là thầy Đức Nghi không có quyền hạn như Viện chủ ở Việt Nam, quyết định tất cả. Theo cách của Làng Mai, tập thể giáo thọ quyết định. Đây là sự mâu thuẫn về cách quản lý và quyền lực quản lý. Hai cơ chế của thầy Nhất Hạnh và thầy Đức Nghi hoàn toàn khác nhau nên dẫn đến mâu thuẫn.

Cũng theo trang nhà Phương Bối thì:

Từ tháng 5 năm 2005 cho đến tháng 6 năm 2008, TT Đức Nghi đã mời và bảo lãnh các thầy sư cô giáo thọ đã từng tu tập tại Làng Mai (trong đó có các vị gốc Việt mang quốc tịch nước ngoài) về Bát Nhã để chia sẻ pháp môn và đào tạo các vị xuất gia trẻ tu học theo mô thức Làng Mai. Thượng Tọa cũng đề cử một đệ tử là thầy Thích Đồng Hạnh làm phụ tá để sinh hoạt và tu học chung với tăng thân xóm Rừng Phương Bối và để giúp về việc hành chánh…

Tháng 6 năm 2008, TT Đức Nghi đổi ý, không bảo lãnh các thầy sư cô giáo thọ có quốc tịch nước ngoài và không muốn Tu viện Bát Nhã tu tập theo pháp môn Làng Mai nữa. Thượng Tọa muốn tăng thân tu học theo pháp môn Làng Mai phải rời Bát Nhã.

Từ tháng 6 năm 2008 cho đến nay (tháng 6 năm 2009), tăng thân ba xóm Rừng Phương Bối, Bếp Lửa Hồng và Mây Đầu Núi vẫn tiếp tục tu học tại Tu viện Bát Nhã.

Tại sao Thượng Tọa Đức Nghi lại đổi ý, và tại sao các Tăng Ni trẻ tu tại Tu Viện Bát Nhã lại không tôn trọng ý muốn của Viện Chủ Đức Nghi mà cứ ở trong đó cả năm sau. Về chuyện TT Đức Nghi đổi ý, chúng ta có thể đọc một văn kiện của chính TT Đức Nghi:

Ngày 1 tháng 9 năm 2008, Thượng tọa Đức Nghi có gửi một Bản Kiến Nghị tới Hội đồng Trị sự Giáo Hội Phật Giáo VN, Ban Trị sự Tỉnh Hội Phật Giáo Lâm Đồng và ban Đại diện Phật Giáo Thị xã Bào Lộc, và cũng gửi cho cả Làng Mai, vì Thiền sư Nhất Hạnh có viết thư hồi đáp, trong đó vài đoạn như sau có thể cho chúng ta thấy phần nào lý do đổi ý của TT Đức Nghi:

Phải chăng đây chỉ là tất cả những lý do TT Đức Nghị đưa ra hay còn những lý do nào khác, như “kinh tế” chẳng hạn, thí dụ như, theo một nguồn tin, Thầy Đức Nghi muốn biến Tu Viện Bát Nhã thành một trung tâm du lịch nhưng Thầy Nhất Hạnh không đồng ý, hoặc có những mâu thuẫn không giải quyết được vì có sự bất đồng ý kiến giữa Làng Mai và TT Đức Nghi cùng chính quyền địa phương, hay còn những lý do chính trị nữa.

Còn tại sao các Tăng Ni tu tập theo Pháp Môn Làng Mai lại cứ ở lại Tu Viện cả năm sau. Phải chăng các Tăng Ni trẻ cho rằng, Tu Viện Bát Nhã là tài sản của Làng Mai, và họ tu theo “Pháp môn Làng Mai” thì tất nhiên tu ở đó không có vấn đề, mà quên rằng TT Đức Nghi là vị Viện chủ Tu Viện với đầy đủ quyền hạn của một vị Viện chủ, dù Tu Viện Bát Nhã phần lớn là do Làng Mai ở Pháp xây dựng lên. Hay phải chăng các Tăng Ni này đã tuân theo một huấn thị từ Làng Mai: Cứ “Ngồi Yên Như Núi”? “Bát phong xuy bất động”.

Những điều trên có phải đã là những yếu tố đã góp phần tạo thành vụ Tu Viện Bát Nhã hay không? Vì vậy Minh Tân mới đặt câu hỏi:

Nếu đã “hết duyên” ở Bát Nhã, các Tăng Ni trẻ tu theo pháp môn Làng Mai có nhất thiết cứ phải bám trụ tới cùng không?

Những sự cố về sau xảy ra ở Tu Viện Bát Nhã khiến cho những người có lòng với quê hương, với Phật Giáo, không khỏi đau lòng, vì chúng có ảnh hưởng tác hại đến mọi phía, từ Làng Mai cho đến Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam cũng như chính quyền, mà nguồn gốc chính là vô minh. Tình trạng dậm chân tại chỗ [standoff] ở Tu Viện chưa được giải quyết ổn thỏa thì một sự cố khác lại xảy ra làm tăng thêm sự căng thẳng rắc rối giữa chính quyền và Làng Mai về vụ Tu Viện Bát Nhã. Đó là nội dung bức thư của Giáo sư Nguyễn Lang gửi Chủ Tịch Nước nguyên văn như sau:

A. Thư của Giáo sư Nguyễn Lang gửi Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết

Tôi thấy có 3 vấn đề khá nghiêm trọng về bức thư Giáo sư Nguyễn Lang gửi cho Chủ Tịch Nguyễn Minh Triết.

¨ Thứ nhất, gửi thư cho Chủ Tịch Nước có cần thiết biết là Chủ Tịch đang ở đâu không. Nếu gửi đến Phủ Chủ Tịch thì tự động nhân viên phụ trách trong Phủ sẽ đọc trước và đệ trình Chủ Tịch sau, khi nào có thể. Lý do là vì không biết hiện giờ Chủ tịch đang ở đâu [irrelevant], nên nhờ mạng Phù sa gửi một bản thư này đến Chủ tịch lại là một chuyện khá buồn cười, vì như vậy chứng tỏ Phù Sa đã biết là Chủ Tịch đang ở đâu và không cho Làng Mai biết, và cho rằng Chủ Tịch Nguyễn Minh Triết có thì giờ đọc mạng Phù Sa. Phù Sa chỉ là một trang nhà ở Pháp [phusaonline.free.fr], cũng như trang nhà Làng Mai ở Pháp. Vậy sao không gửi từ trang nhà Làng Mai mà lại phải nhờ Phù Sa? Biết Chủ Tịch Nước ở đâu là những nhân viên sắp xếp những chuyến công du hay những nghị trình cho Chủ Tịch, không phải là trang nhà Phù Sa mà nội dung thường không có thiện cảm với chính quyền.

¨ Thứ nhì, Nguyễn Lang chỉ là bút hiệu của Thiền Sư Thích Nhất Hạnh khi viết cuốn Việt Nam Phật Giáo Sử Luận. Nhưng viết thư gửi Chủ Tịch Nước thì không mấy ai dùng bút hiệu mà phải dùng tên thật, hoặc thế danh là Nguyễn Xuân Bảo, hoặc Pháp danh là Thích Nhất Hạnh. Tại sao? Bởi vì Pháp danh Thích Nhất Hạnh thì ai cũng đã biết, và trong hồ sơ hộ tịch của các công dân Việt Nam, nếu còn giữ, thì chỉ có tên Nguyễn Xuân Bảo chứ không có tên Nguyễn Lang. Hơn nữa, rất có thể Chủ Tịch Triết chưa hề đọc cuốn Việt Nam Phật Giáo Sử Luận cho nên không biết Nguyễn Lang là ai. Cho nên ký tên trong thư là Nguyễn Lang: Tác Giả cuốn Việt Nam Phật Giáo Sử Luận có vẻ như nói lên tác phẩm Việt Nam Phật Giáo Sử Luận rất đặc biệt, Chủ Tịch nước và toàn dân phải biết. Thường thì khi viết thư cho vị Nguyên Thủ Quốc Gia tác giả chỉ nên ký tên thật, địa chỉ, và chức vụ hay bằng cấp nếu có, chứ không ai lại đề là tác giả một cuốn sách. Đây là điều tôi chưa từng thấy.

¨ Thứ ba, đọc câu Bây giờ đây cảnh sát và công an của Chủ tịch đã đánh bật 400 thầy và sư cô ra khỏi chùa, tôi thấy Giáo sư Nguyễn Lang, alias Thích Nhất Hạnh đã đi quá xa rồi, nếu không muốn nói là có vẻ coi thường, thiếu lễ độ, với Chủ Tịch Nước dựa trên những thông tin hoàn toàn sai lầm. Tôi không gạt bỏ trường hợp là trong đám người đến trục xuất Tăng Ni ra khỏi Tu Viện Bát Nhã có cảnh sát và công an mặc thường phục, nhưng đọc câu trên tôi có cảm tưởng tất cả đều là những cảnh sát và công an của Chủ Tịch Nước đã phái đến để đánh bật 400 thầy và sư cô ra khỏi chùa, dù rằng Chủ Tịch không có nhiệm vụ chỉ huy cảnh sát và công an, và thật ra thì không có cảnh sát và công an nào của Chủ Tịch, mà đó là những nhân viên của các cơ quan giữ an ninh địa phương. Nhưng điều khó hiểu mà cũng rất dễ hiểu là tại sao những hành động dùng bạo lực của ĐĐ Đồng Hạnh và tay chân đối với các Tăng Ni trẻ ở Tu Viện Bát Nhã, với sự có mặt chắc chắn của các nhân viên an ninh địa phương, mà lại không bị khởi tố. Mặt khác, GHPGVN, Ban trị sự PG Lâm Đồng có thưa kiện nhưng không ai giải quyết, khi lãnh đạo PG bị đả thương. Vậy chúng ta phải suy luận sự việc này như thế nào? Chắc chắn là, không nhiều thì ít, phải có vai trò của chính quyền địa phương, và có thể cả chính quyền trung ương, trong những diễn biến thất nhân tâm này.

Từ trước tới nay tôi vẫn kính trọng Thầy Nhất Hạnh. Tôi đã từng giới thiệu cuốn “Đường Xưa Mây Trắng” của Thầy, đưa lên Internet tác phẩm “Tùng”, và đã từng viết bài bênh vực Thầy trong vấn đề “Phản Chiến” cũng như về lời Thầy tuyên bố về “Bến Tre” ở New York. Nhưng qua bức thư gửi Chủ Tịch Nước, tôi thấy Giáo sư Nguyễn Lang đã vấp phải một sai lầm trầm trọng khi viết câu trên trong bức thư gửi cho Chủ Tịch Nước. Tôi không hiểu tại sao Thầy Nhất Hạnh lại sơ xuất đến thế, và tôi hy vọng Giáo sư Nguyễn Lang hãy hồi tâm nghĩ lại, và có một lời giải thích thỏa đáng với Chủ Tịch Nguyễn Minh Triết công khai trước quần chúng, và trên Internet vì thư đã được loan truyền trên Internet. Tại sao? Vì Giáo sư Nguyễn Lang không thể viết như trên và không bao giờ nên viết như trên. Sự phân tích vấn đề sau đây hi vọng sẽ làm sáng tỏ vấn đề.

B. Lời Tuyên Bố của Sư cô Chân Không

Nhưng trước hết, chúng ta hãy ghi nhận thêm một thông tin từ Làng Mai. Tiếp theo bức thư của Giáo sư Nguyễn Lang là lời đe dọa chính quyền của sư cô Chân Không, cánh tay phải của Sư Ông ở Làng Mai, trong cuộc phòng vấn của VOA Việt Ngữ với Nguyễn Trung:

Tôi nghĩ rằng “cụ Triết” không có bổn phận phải đích thân giải quyết một vấn đề về tôn giáo ở Tu Viện Bát Nhã. Trong chính quyền không còn ai, thí dụ như Thủ Tướng chẳng hạn, hay Ban Tôn Giáo Chính Phủ, có thể giải quyết được vụ này hay sao. Nhất là, khi vụ Tu Viện Bát Nhã xảy ra thì Chủ Tịch Nước đang công du nước ngoài theo như tải liệu của phóng viên Reuters John Ruwitch:

Cần ghi nhận là, khi tăng thân Làng Mai bị đuổi khỏi Tu Viện Bát Nhã thì Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết đang viếng thăm đồng minh Cộng sản Cuba, ngay sau chuyến đi New York họp với Hội đồng Bảo an và một cuộc họp khoáng đại tại trụ sở LHQ.

[It is interesting to note that President Triet was in Communist ally Cuba when the Bat Nha evictions happened, just after a trip to New York for a United Nations Security Council meeting and a General Assembly debate].

Chẳng có lẽ Chủ Tịch Nước lại cắt ngang chương trình công du, thực hiện nhiệm vụ ngoại giao của mình để trở về nước giải quyết vụ Tu Viện Bát Nhã theo ý muốn của Làng Mai?? Việc này đã có chính quyền ở Lâm Đồng và Ủy ban Trị Sự Tỉnh Hội Phật Giáo ở Lâm Đồng lo, vì đó chính là nhiệm vụ của họ. Nếu chính quyền Lâm Đồng với các Ủy Ban Trị Sự Tỉnh Hội Phật Giáo, Ủy Ban Nhân Dân, Ban Tôn Giáo và Mặt Trận Tổ Quốc ở ngay địa phương mà không giải quyết được thì Chủ Tịch nước sẽ giải quyết theo cách nào? Giải quyết theo lời yêu cầu không đúng cách và có tính cách xúc phạm của Giáo sư Nguyễn Lang, dựa trên những thông tin sai lầm, “để xem Chủ Tịch Việt Nam phản ứng ra sao”??. Lời đe dọa của sư cô Chân Không có ý nói rằng, nếu Chủ Tịch Triết không giải quyết sự việc theo ý muốn của Làng Mai thì Làng Mai sẽ đi những bước kế tiếp, bước cuối cùng là nhờ các nước ngoài. Chính những điều này đã làm cho Làng Mai không còn là Làng Mai nổi tiếng như trước nữa. Bây giờ chúng ta hãy đi vào những biến cố đã xảy ra ở Tu Viện Bát Nhã. Đối với chính quyền thì Thiền sư Nhất Hạnh là ai? Sư cô Chân Không là ai? Nếu là ai thì đã không xảy ra vụ Tu Viện Bát Nhã.

C. Các Bản Tường Trình về các Bạo động

Đi vào chi tiết vụ Tu Viện Bát Nhã, qua những thông tin trên trang nhà Phương Bối: Trang nhà các tăng thân tu học theo pháp môn Làng Mai tại Việt Nam chúng ta có thể thấy việc đánh bật 400 thầy và sư cô ra khỏi chùa có sự can dự của rất nhiều người xuất xứ không rõ, từ Thượng Tọa Thích Đức Nghi, Đại đức Thích Đồng Hạnh cho đến các Phật tử của Tổ Đình An Lạc (các chùa do thầy Đức Nghi làm viện chủ và trụ trì) v..v… chứ không phải chỉ là cảnh sát và công an của Chủ Tịch như Giáo sư Nguyễn Lang đã viết.

Đúng vậy, chúng ta hãy duyệt qua vài nét chính trong:

 

Trên đây đại khái là những gì đã xảy ra trước ngày 27/9/2009, ngày các Tăng Ni ở Tu Viện Bát Nhã bị đe dọa và phải rời khỏi Tu Viện. Những gì xảy ra ở Tu Viện Bát Nhã ngày 27/9/2009 thì không rõ rệt đối với tôi. Đọc những thông tin trên Internet thì phần lớn là những thông tin gián tiếp. Nhưng có một nhân chứng có mặt tại Tu Viện Bát Nhã đúng ngày 27/9/2009 và tôi tin rằng những thông tin của anh ta là trung thực. Đó là nhà nghiên cứu sử Nguyễn Đắc Xuân ở Huế. Sau đây là vài đoạn trong một bài viết của anh (nguyên văn lá thư đăng trên https://bauxitevietnam.info/c/12705.html).

 

Trên đây là một số những hành động có tính cách bạo lực, vô cương vô pháp, ở Tu Viện Bát Nhã ngày 27/9/2009 mô tả bởi một nhân chứng tại chỗ. Anh Nguyễn Đắc Xuân đưa ra một số quy trách và sau đây là hai lời lên án điển hình:

- Việc bạo hành đã và đang xảy ra tại Tu viện Bát Nhã từ trước đến nay, TT. Thích Đức Nghi, Thích Đồng Hạnh và đồng bọn phải hoàn toàn chịu trách nhiệm trước luật pháp nhà nước và giáo luật của Giáo hội “ (NĐX nhấn mạnh)

- Tất cả các cuộc bạo hành do thầy trò TT Đức Nghi tiến hành ở Tu viện Bát Nhã từ tháng 6 đến nay đều có sự chứng kiến của công an cảnh sát địa phương. Công an cảnh sát là những người có nhiệm vụ trấn áp tội phạm bảo vệ dân lành, tại sao các anh lại không ngừng phối hợp với tội phạm mang tên Thích Đức Nghi? Hay Thích Đức Nghi là người của …?

- Công an, cảnh sát là lực lượng thi hành pháp luật, chính đại quang minh, thế lực lượng công an cảnh sát của địa phương đi đâu mà không tham gia vào việc cưỡng chế 400 Thiền sinh ở tu viện Bát Nhã mà lại đi dùng đến những thành phần ô hợp xã hội đen? Hành xử như thế các anh có biết là tiếp tay cho bọn chống phá Việt Nam bôi nhọ chính quyền ta không?

Tôi nghĩ rằng, xúc cảm trước cảnh đau lòng, anh Nguyễn Đắc Xuân đã cho rằng công an địa phương đã dùng đến những thành phần ô hợp xã hội đen. Tôi thấy điều này không đúng, vì xã hội đen là xã hội của những người thuộc các băng đảng tội phạm, có thể làm bất cứ điều gì để có tiền, kể cả tống tiền, ăn cướp, giết người v..v…. Nhưng xem mấy cái video trên trang nhà phuongboi.org, thí dụ như video «công an quay phim sinh hoạt với các côn đồ» tôi chỉ thấy có vài người quay phim, không thấy cảnh sinh hoạt nào, và đa số những người trong video là phụ nữ còn trẻ, có cả các thiếu niên, đi qua đi lại, một số đang khuân vác đồ đạc v.v… Hơn nữa trong đoạn trên anh Xuân có thấy hàng trăm người đàn ông, đàn bà, con trai con gái, áo nâu, áo lam nhếch nhác. Chẳng có lẽ một thị xã nhỏ như Lâm Đồng lại có nhiều người ở trong xã hội đen với những thành phần tạp nham như vậy hay sao, mà lại dưới quyền sử dụng của công an? Một ý nghĩ thoáng qua đầu: phải chăng có sự tương phản giữa đời sống vất vả lam lũ của dân trong vùng và hình ảnh tu tập an nhiên tự tại của Tăng Ni ngày này sang ngày khác, tháng này sang tháng khác, cho nên sự tương phản này đã bị khai thác.

Bất kể vì những nguyên nhân nào mà xảy ra vụ Tu Viện Bát Nhã, những hành động có tính cách bạo lực, vô cương vô pháp, đe dọa hành hung các Tăng sĩ ở Tu Viện Bát Nhã trước sự làm ngơ của lực lượng công an cảnh sát Lâm Đồng cũng phải lên án, và chính quyền Lâm Đồng phải chịu trách nhiệm. Không có lý lẽ nào có thể biện minh cho những hành động trên được. Mặt khác những hành động của các TT Thích Đức Nghi, Thích Đồng Hạnh, Thích Đồng Định đã làm hoen ố bộ mặt của các trưởng tử Như Lai, không xứng đáng làm người con Phật và cần phải có biện pháp kỷ luật, có thể là cưỡng bách hoàn tục, không thể để mang họ Thích trong cộng đồng Phật Giáo.

Tuy nhiên, để cho cuộc nghiên cứu của tôi về vụ Tu Viện Bát Nhã tạm gọi là có đầu có đuôi, tôi không thể không nói đến những nguyên nhân mà theo ý tôi đã đưa đến vụ Bát Nhã, bởi vì tôi thấy trong vụ việc này có nhiều mâu thuẫn bí ẩn. Tìm hiểu những nguyên nhân này tuyệt đối không phải để biện minh cho những biện pháp dùng bạo lực ở Bát Nhã, như tôi vừa nhận định ở trên. Trước hết chúng ta hãy tổng duyệt lại những sự cố chính về Tu Viện Bát Nhã.

 

III. Diễn Tiến Và Những Bí Ẩn

Sau khi tổng hợp và phân tích các tài liệu thu thập được tôi thấy rằng, ngoài nguyên nhân gần mà vai trò chính là TT Đức Nghi với những hành động trực tiếp hay gián tiếp đối với các Tăng Ni ở Tu Viện với sự đồng tình hay làm lơ của chính quyền, có lẽ nguyên nhân chính và xa đưa đến vụ Tu Viện Bát Nhã là trên thực tế thì "Dù Thầy NH vô tình hay hữu ý, dù Thầy NH muốn hay không muốn, thì những tuyên bố của Thầy là một ứng xử chính trị: đối tượng là chính trị, lãnh vực là chính trị, nội dung là chính trị, hậu quả là chính trị." dù rằng có luận cứ cho rằng Thầy Nhất Hạnh không làm chính trị mà chỉ nói lên…sự thật, hay chỉ nói lên tiếng nói lương tâm của người tu sĩ Phật Giáo. Cộng đồng Phật Giáo Việt Nam ở hải ngoại cũng như ở trong nước có nhiều quan điểm khác nhau về Thiền sư Nhất Hạnh và Làng Mai, và không phải là tất cả đều có thiện cảm. Cũng có thể Thiền Sư Nhất Hạnh và Tăng thân Làng Mai đã quen hoạt động ở nước ngoài nên không để ý đến chuyện “nhập giang tùy khúc, nhập gia tùy tục”, quên rằng, đối với Việt Nam, họ chỉ là người nước ngoài. Vì vậy trong những chuyến về Việt Nam, Thiền sư Nhất Hạnh và Tăng thân Làng Mai đã có một số hành động gây ấn tượng hoành tráng cho một số người, nhưng đồng thời cũng gây nên một số ấn tượng không đẹp đối với chính quyền và đại khối Phật Giáo không theo Làng Mai.

 

A. Từ Đón Rước Tưng Bừng

 

Đầu năm 2005, Thiền Sư Nhất Hạnh cùng với đoàn tăng ni Phật tử vài trăm người tháp tùng đã về Việt Nam và được đón tiếp rất trọng thể. Tại phi trường có cả một đám đông chờ đón, có rắc hoa thơm trên lối đi, có nhiều phóng viên phỏng vấn. Và trong những cuộc đón tiếp sau đó chúng ta thấy cảnh thảm đỏ, lọng vàng v…v… Tôi không tin là Thầy Nhất Hạnh muốn như vậy, nhưng phải tùy thuận với ý muốn của chính quyền hay Giáo Hội Phật Giáo bên nhà. Nhưng với những nghi thức đón tiếp như vậy trong thời đại ngày nay, không phải không có những người thấy đó là những hình thức phô trương bề ngoài và có thể đưa đến sự hiểu lầm như một số ý kiến phê bình tiêu cực trên một số diễn đàn truyền thông Hải ngoại .

Đầu năm 2007 Thiền Sư Nhất Hạnh đã cùng Tăng thân Làng Mai về Việt Nam và tổ chức ba Đại Trai Đàn Chẩn Tế , hay Đại Trai Đàn Thủy Lục Giải Oan Bình Đẳng ở Thành Phố Hồ Chí Minh, Huế, và Hà Nội. Chiều 5-5-2007, tại Phủ Chủ tịch ở Hànội, Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết đã tiếp Thiền Sư Thích Nhất Hạnh và đại diện thiền sinh, cư sĩ trong đoàn tăng thân Làng Mai (Pháp) tới chào xã giao, nhân dịp đoàn về thăm Việt Nam theo lời mời của Ban Phật giáo Quốc tế thuộc Giáo hội Phật Giáo Việt Nam.

Trong chuyến về này, tại Tu Viện Bát Nhã có lễ Truyền Đăng do Thiền Sư Nhất Hạnh chủ trì. Theo Báo Viet Tide thì:

Truyền Đăng là một nghi thức trong Phật Giáo, được truyền thừa qua nhiều đời, là một buổi lễ ấn chứng, xác quyết khả năng tu tập và năng lực nội tại của đệ tử, sau khi vị thầy thấy được tâm đắc của đệ tử trình bày qua thi, kệ. Người được truyền đăng được xem là vị Giáo thọ, không những trên mặt truyền bá giáo lý, mà thân giáo, khẩu giáo và hành giáo đều đáng là bậc trưởng tử Như Lai. Tưởng cũng nên biết, Thượng tọa Đức Nghi đã được Thiền Sư Nhất Hạnh “truyền Đăng” tại Mai Thôn vào năm 2006.

Với vụ Tu Viện Bát Nhã mà vai chính trong đó là TT Đức Nghi thì có vẻ như Thiền Sư Nhất Hạnh đã truyền Đăng lầm người. Mà không phải chỉ có TT Đức Nghi mà còn ĐĐ Đồng Hạnh cũng đã được truyền Đăng ở Làng Mai năm 2006.

Năm 2008, Thiền sư Nhất Hạnh cùng phái đoàn Tăng thân Làng Mai về dự Đại Lễ Vesak Tam Hợp Liên Hiệp Quốc được tổ chức ở Việt Nam, do lời mời của Ban Phật giáo Quốc tế trong Giáo hội Phật giáo VN (GHPGVN) và UB Tổ chức Quốc tế Đại lễ Phật đản Liên Hiệp Quốc 2008 (IOC). Được biết trong những dịp về Việt Nam, Thiền sư Nhất Hạnh và Tăng thân Làng Mai đã tổ chức các khóa tu cho Tăng Ni, Phật tử Việt Nam và cho người nước ngoài sinh sống ở Việt Nam.

Nếu tất cả những gì Thiền sư Nhất Hạnh và Tăng thân Làng Mai làm ở Việt Nam chỉ có những hoạt động tôn giáo như trên và nằm trong khuôn khổ luật pháp Việt Nam và Hiến Chương của Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam thì tôi nghĩ sẽ không xảy ra vụ Tu Viện Bát Nhã, vì chúng ta đã biết, theo một tài liệu của một số Tăng Ni trẻ ở Tu Viện, thì họ đã có rất nhiều đóng góp cho cộng đồng. Sau đây là một đoạn trong bản “Bản Tường Trình về Sinh hoạt của Tăng thân Làng Mai tại Tu viện Bát Nhã” của mấy Tăng Ni ở Bát Nhã: Thích Chân Pháp Khâm, Thích Chân Trung Hải, Thích Nữ Chân Thoại Nghiêm, Thích Nữ Chân Phúc Nghiêm.

B. Tài liệu của John Ruwitch, phóng viên Reuters

 

Với những hoạt động xã hội, từ thiện, văn hóa.. như trên, không lẽ vì vậy mà TT Đức Nghi thay đổi ý kiến và chính quyền địa phương lại quyết tâm không để cho các Tăng Ni này tu tập ở Tu Viện Bát Nhã. Tất nhiên phải có những nguyên nhân nào đó đã là mầm mống để đưa đến vụ Tu Viện Bát Nhã.

Chúng ta hãy trở lại một tài liệu của John Ruwitch, phóng viên Reuters đã nói đến ở trên. Ruwitch viết:

Tôi đã kiểm chứng thông tin trên của John Ruwitch. Trong Lá thư Làng Mai số 31, trang 13, quả thật có những ý kiến về đổi tên đảng Cộng Sản và bỏ cụm từ “Xã Hội Chủ Nghĩa” trong tên nước thành “Cộng Hòa Việt Nam” hay chỉ đơn giản là “Việt Nam”. Về những đề nghị chính trị trên của của Làng Mai, trong cuộc trao đổi ý kiến với tôi, Trang Chủ trang nhà Sachhiem.net đã đưa ra nhận xét:

Riêng tôi, tôi cho là những đề nghị chính trị trên là những bước đi chính trị vụng về. Người Cộng Sản rất tự hào là đã đưa được đất nước ra khỏi vòng nô lệ của thực dân Pháp và đánh bại được sự can thiệp quân sự của đế quốc Mỹ. Từ ngày thực dân Pháp, với sự hỗ trợ rất đáng kể của Công giáo Việt Nam, lập được nền đô hộ ở Việt Nam, thì đã có biết bao nhiêu tổ chức, đảng phái hoạt động để giành lại độc lập cho Việt Nam nhưng không có tổ chức, đảng phái nào thành công. Và đảng Cộng sản đã lập được công đó. Nay Thiền sư Nhất Hạnh muốn đảng Cộng Sản đổi tên, phải chăng muốn xóa bỏ công trên của Cộng sản. Lá thư Làng Mai đưa ra vài tên đảng Cộng Sản đã đổi tên, thí dụ như đảng Cộng sản Ý. Nhưng hoàn cảnh lịch sử của Việt Nam hoàn toàn khác biệt. Thử hỏi trên thế giới này, có đảng Cộng sản được thành lập để chống ngoại xâm như đảng Cộng sản Việt Nam và đã thành công trong việc đánh đuổi ngoại xâm? Vả chăng hai chữ Cộng sản ngày nay chỉ còn trên mặt văn tự, có còn gì là Cộng sản nữa đâu. Thứ nhì, bỏ đi cụm từ “Xã hội chủ nghĩa” thì phải chăng tên nước trở thành “Việt Nam [đệ tam] Cộng Hòa”? Tại sao chúng ta còn cứ câu nệ chấp nhất vào mấy cụm từ hữu danh vô thực?

 

C. Thêm những đề nghị khác của Thiền sư Nhất Hạnh

 

Ngoài ra Thiền sư Nhất Hạnh còn có bản đề nghị 10 điểm với Chủ Tịch Nguyễn Minh Triết trong chuyến về thăm Việt Nam năm 2007. Theo một nguồn tin thì Nhà Nước sẽ cứu xét và đề nghị không công bố bản đề nghị này. Nhưng Lá thư Làng Mai số 31 (https://www.langmai.org/)  đã đăng bản đề nghị này, trang 25, và theo một nguồn tin thì Làng Mai đã cho tán phát Lá Thư Làng Mai số 31 này trước khi TS Nhất Hạnh về dự lễ Vesak. Theo ý kiến riêng của tôi thì trong bản đề nghị có những điểm không thực tế và không thể thực hiện được trong bất cứ quốc gia nào.

Điểm thứ 4: Xin cho những người gốc Việt cư trú ở nước ngoài được về nước thăm viếng, làm việc, đầu tư, giảng dạy, hoằng Pháp mà không cần Visa.

Có thực tế không trong hoàn cảnh đất nước hiện nay, với những tổ chức chống Cộng cho Chúa, chống Cộng cực đoan, chống Cộng theo gương Thánh Đa-vít, chống Cộng theo gương Chúa Thánh Thần v.v… Trên trang nhà Tin Paris đã có 6 danh sách hàng trăm các Tiến sĩ, Kỹ sư, Giáo sư, nhà kinh doanh v… v… đã về Việt Nam làm việc, đầu tư, giảng dạy và còn đóng góp trong nhiều địa hạt nữa mà có vấn đề gì đâu. Hơn nữa người gốc Việt cư trú ở nước ngoài nay mang quốc tịch của quốc gia nào, mang sổ thông hành của quốc gia nào, và quốc gia đó đã có thỏa hiệp với Việt Nam là miễn Visa cho dân chúng hai nước chưa?

Điểm thứ 7: Xin có một chính sách đặc biệt đối với Phật Giáo, bởi vì đạo Phật đã là nền móng dựng nước và giữ nước trong gần 2000 năm, và là yếu tố chính của nền văn hóa Việt Nam.

Đây là điều hiển nhiên đối với Phật Giáo Việt Nam và chắc Chính quyền cũng đã nhận ra như vậy. Nhưng không thể xin một cách công khai như vậy vì Nhà nước không thể thiên vị và có chính sách đặc biệt đối với bất cứ tôn giáo nào trong một xã hội đa tôn giáo. Nước Mỹ có thể nói là nước Ki Tô Giáo [God country, In God we trust v…v…] nhưng Hiến Pháp Mỹ không cho phép chính quyền thiên vị đối với bất cứ tôn giáo nào và còn thường xuyên kiểm soát những hoạt động của tôn giáo.

Điểm thứ 9: Xin cho Tăng Ni được phép hành đạo khắp nơi trên lãnh thổ quê hương không bị hạn chế bởi vấn đề hộ khẩu, có quyền dựng Chùa Viện bất cứ ở đâu không kể nơi đó có nền Chùa cũ hay không – các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Lào Cai, Thái Nguyên v…v…

Đây là một đề nghị vừa chí lý vừa phi lý. Chí lý là Nhà Nước không nên dùng hộ khẩu để hạn chế sự hành đạo của các Tăng Ni. Còn phi lý là quyền dựng Chùa Viện bất cứ ở đâu không thể thực hiện trong bất cứ quốc gia văn minh tiến bộ nào. Ở Mỹ, ngay một tư nhân muốn sửa sang nhà cửa, thay máy móc trong nhà, cũng phải xin phép chính quyền địa phương, đóng lệ phí, và đặt dưới quyền kiểm soát của địa phương từng giai đoạn thi công một. Chùa, nhà thờ không thể xây cất ở bất cứ đâu mà phải xây ở những chỗ thích hợp với kế hoạch về gia cư và đất đai của chính quyền. Giả thử Nhà Nước chấp thuận và công bố trước quốc dân điều này thì đối với các tôn giáo khác ở Việt Nam ra sao? Phật Giáo có đủ tiền bạc và nhân sự có nhiệt huyết để thi đua với Công Giáo và Tin Lành không, biết rằng nguồn tài chính của họ là vô tận. Chúng ta cũng nên biết đến một tài liệu trên Internet về vấn đề này ở Âu Châu ngày nay:

Những chính phủ Âu Châu bị qui tội một phần làm cho Ki Tô Giáo suy thoái, bị trách cứ là đã giới hạn những hoạt động tôn giáo và làm khó khăn sự bành trướng của những nhóm tín ngưỡng. Ví dụ như, trong nước Pháp dân chủ, một nhà thờ xin phép để xây cất thêm hay mua bất động sản có thể không bao giờ được cấp giấy phép.

(European governments have been partially blamed for the decline of Christianity, being accused of restricting religious activities and hindering the expansion of faith groups. For example, in the democratic country of France, a church requesting permit to expand its church building or buy property may never receive permission.)

 

۞

Đọc Lá Thư Làng Mai số 31 chúng ta có thể thấy vài nét kiêu căng, thí dụ như: “Có những điểm trong bản đề nghị đã gây “sốc” làm cho Ngài Chủ Tịch nước có lúc đã phản ứng”, “Làng Mai đã không công bố bản đề nghị này trên báo chí, sợ làm như thế sẽ mất đi hiệu quả của thiện chí xây dựng” [Nhưng Làng Mai đã công bố trên Lá Thư Làng Mai những đề nghị có thể gọi là thiếu trí tuệ đó] Lá thư Làng Mai viết: “Thầy Làng Mai không bao giờ lên án, công kích, buộc tội, mà chỉ thực tập phép lắng nghe và ái ngữ để giúp người khác có cơ hội thay đổi nhận thức về họ” nhưng trong một đoạn khác thì lôi những chuyện cũ rích như “cải cách ruộng đất”, “Nhân văn giai phẩm” ra và viết: “Ý thức hệ Mác xít duy vật như một cơn sốt đã xâm nhập vào cơ thể dân tộc ta trong nhiều thập niên, và trong thời gian đó đã có biết bao tư duy và hành động tạo nên khổ đau, cũng vì thái độ cố chấp và cuồng tín vào một chủ thuyết được mệnh danh là khoa học.” . Đó không phải là lên án, công kích, buộc tội hay sao. Đó không phải là những lời lên án, công kích một chiều hay sao.

Nhưng viết như trên thì Làng Mai cho chúng ta thấy họ rất ít hiểu biết về những bối cảnh lịch sử của Việt Nam trong hai cuộc chiến tranh chống Pháp và Mỹ và cũng chẳng hiểu gì mấy về chủ thuyết Mác-xít cả. Marx đã được thế giới tôn vinh và ngày nay, trong các trường đại học Âu Mỹ đều có dạy lý thuyết Marx. Vị trí của Marx trong số những tư tưởng gia vĩ đại của thế giới là như thế nào?

1. “Theo kết quả thăm dò ý kiến thính giả đài BBC Radio 4 trong tháng 7, 2005 thì, trong số 20 tư tưởng gia được biết đến, kính trọng, và có ảnh hưởng nhiều nhất, Marx lại được coi như là một triết gia vĩ đại nhất của mọi thời đại”??. [BBC Press Release: 13-7-2005: Out of a shortlist of twenty of the best known, most respected and influential philosophical thinkers, nominated by the In Our Time audience, Karl Marx has been voted the Greatest Philosopher of all time by BBC Radio 4 listeners.] Theo bảng kết quả thì David Hume, một nhà nhân bản, xếp hạng 2, Nietzshe hạng 4, Kant hạng 6, và Aquinas của Ki-tô Giáo hạng 7.

2. “Kết quả chọn vĩ nhân của Đức Quốc, với con số tham dự trên 5 triệu người, Karl Marx đứng hàng thứ 3 trong 100 ứng viên, Albert Einstein đứng hàng thứ 10 ( www.unserebesten.zdf.de). Lạ nhỉ, cả thế giới trí thức này mù và ngu cả hay sao mà không nhìn và đánh giá Marx như là Làng Mai?

Trong đoạn của John Ruwitch ở trên có nói đến một tài liệu của chính quyền địa phương. Để hiểu rõ ngọn ngành về vụ Tu Viện Bát Nhã chúng ta cũng nên đọc tài liệu đó. Nếu tôi không lầm thì đó là Văn thư số 789 của Ủy Ban Nhân Dân Lâm Đồng, nguyên văn như sau [Nguồn: https://phuongboi.org/index.php/]:

 

D. Tài liệu của chính quyền địa phương

 

◎ Văn thư Số: 789 / UBND V/v giải quyết tình hình Tại chùa Bát Nhã xã Đambri

nguồn: https://www.phuongboi.org/index.php/cac-s-kin-ti-bat-nha

Ngoài ra, chúng ta cũng nên biết đến một văn kiện của Ban Tôn Giáo Chính Phủ ngày 29 tháng 10 năm 2008:

Có bao nhiêu phần đúng trong hai văn kiện trên? Tôi không ở vị thế có thể biết rõ. Cần phải có sự sáng tỏ vấn đề của Chính quyền cũng như của Làng Mai.

 

E. Đến Bi Kịch

Bức tượng một phụ nữ vươn cao, dưới chân phụ nữ là hai bức tượng trẻ con bị đập gãy (Lời chú và hình của Nguyễn Đắc Xuân)

Ra Đi Trong Đêm

Đến đây tôi nghĩ chúng ta đã có thể thấy từ đâu mà xảy ra vụ Tu Viện Bát Nhã. Chúng ta biết, chính quyền đã chấp thuận cho TT Đức Nghi bảo lãnh những người nước ngoài về giảng Phật Pháp và tu ở Tu Viện Bát Nhã. Chúng ta cũng biết là Chính quyền và Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam đã chấp thuận “Pháp môn Làng Mai” là Pháp môn tu tập cho những tăng thân Làng Mai và những ai muốn tu theo Pháp môn đó. Chính quyền Trung Ương cũng như địa phương cũng đã chấp thuận để cho Làng Mai phát triển cơ sở Tu Viện Làng Mai do sự vận động của TT Đức Nghi. Mọi sự có vẻ êm ả nhưng tại sao gió bão lại nổi lên.

Muốn giải đáp điều này, tôi thấy Làng Mai cần phải làm sáng tỏ vài điểm sau đây..

► - Mầm mống bất hòa ở Tu Viện Bát Nhã có phải là, như trên đã viết, vì sự mâu thuẫn về cách quản lý và quyền lực quản lý Tu Viện. TT Đức Nghi nhân danh là Viện chủ mà không có quyền hạn như Viện chủ ở Việt Nam, quyết định tất cả. Theo cách của Làng Mai, tập thể giáo thọ quyết định. Nhưng Làng Mai là khách và TT Đức Nghi là chủ.

► - Theo chính quyền thì các vị tu theo pháp môn làng Mai đã tổ chức khóa tu tại tu viện Bát Nhã mà không xin phép Giáo hội Phật giáo Việt Nam và cơ quan nhà nước có thẩm quyền, số người tới tu cũng không đăng ký tạm trú theo quy định của pháp luật. Việc làm này là vi phạm thủ tục hành chính của Việt Nam, vi phạm giới luật, hiến chương Giáo hội Phật giáo Việt Nam. Những vụ việc này ra sao, cần phải giải thích rõ ràng. [Lá thư Làng Mai có viết là TS Nhất Hạnh và Tăng Thân Làng Mai đã đi nhiều nước, được tự do mở khóa tu mà không cần phải xin phép bất cứ cơ quan nào]

► - Những đề nghị chính trị và tôn giáo của Thiền Sư Nhất Hạnh có thích hợp trong hoàn cảnh hiện nay của đất nước không?

► - Câu hỏi của Minh Tân: Nếu đã “hết duyên” ở Bát Nhã, các Tăng Ni trẻ tu theo pháp môn Làng Mai có nhất thiết cứ phải bám trụ tới cùng không?

Mặt khác, Chính quyền Trung Ương, Chính quyền Lâm Đồng, Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam, Ban Trị Sự THPG Lâm Đồng, và TT Đức Nghi cũng nên làm sáng tỏ vài câu hỏi sau đây:

► - Tại sao lại để xảy ra một sự cố tồi tệ như vậy, gây nên sự mất mát cho cả mọi phía: Chính quyền, Phật Giáo, Làng Mai, và cho cả dân tộc. Trách nhiệm chính là cá nhân hay tập thể nào?

► - Những hành động của TT Đức Nghi, Đồng Hạnh cùng các đồng sự đồng đệ để đối phó với các Tăng Ni ở Tu Viện Bát Nhã có xứng đáng là những hành động của những người con Phật không. Quý vị trên sẽ có những hành động cụ thể nào để sám hối trước Chính quyền [vì đã vô cương vô pháp làm giảm uy tín của Chính quyền trước thế giới], trước Giáo Hội Phât Giáo Việt Nam và quần chúng Phật tử [vì đã gây nên một bộ mặt xấu cho Phật Giáo]

Cá nhân tôi, chắc chắn không vui vẻ và ích lợi gì cho bản thân lúc viết về vụ việc Bát Nhã. Nhưng hy vọng qua bài nầy sẽ soi rọi một tia sáng nào đó cho công bằng và lẽ phải. Tôi thấy trong Lá Thư Làng Mai có hai câu sau đây:

NHỊN MỘT GIÂY GIÓ YÊN SÓNG LẶNG

LÙI MỘT BƯỚC BIỂN RỘNG TRỜI QUANG

Nhưng gió bão đã nổi lên chỉ vì không nhịn nổi và vì ai cũng chỉ muốn tiến lên chứ không chịu lùi. Cơn gió bão đã thổi qua, nay là lúc phải dọn sạch những tàn phá đã đổ lên đầu những Tăng Ni vô tội và vô can. Chúng tôi mong Chính Quyền cũng như Làng Mai có thể đi đến một giải pháp có thể giải quyết ổn thỏa các sự việc, đừng để vấn đề lây lan ngày càng lớn và tạo một hình ảnh xấu cho bộ mặt quốc gia đối với thế giới cùng làm phai nhạt hình ảnh, hào quang của một tổ chức tôn giáo mà đáng lẽ có thể phục vụ tốt hơn cho dân tộc Việt Nam nếu không bước vào con đường chính trị với những đề nghị thiếu tế nhị, thiếu khôn khéo và bất khả thi.

 

IV. Những đề nghị thực tiễn

Vài Đề Nghị Cá Nhân:

- Sự việc đã xảy ra như vậy, tôi nghĩ khó mà các Tăng Ni trẻ có thể trở lại tu ở Tu Viện Bát Nhã. Nhưng chính quyền có thể thu xếp ở một số Chùa hay Tu Viện nào đó để cho các Tăng Ni có quốc tịch Việt Nam tự do tu theo “Pháp môn Làng Mai”. Họ chỉ cần đăng ký sự có mặt của họ với chính quyền địa phương mà không bị hạn chế bởi chế độ hộ khẩu. Cần hạn chế số tu sinh nước ngoài, kể cả những người Việt mang quốc tịch nước ngoài, vì họ có thể tu ở Làng Mai hay Lộc Uyển hay ở bất cứ đâu họ muốn.

- Chính quyền cũng như Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam cần phải có những biện pháp kỷ luật đối với TT Đức Nghi, ĐĐ Đồng Hạnh và các đệ tử, khiển trách chính quyền Lâm Đồng, cử một Tăng hay Ni đạo đức thay thế quản trị Tu Viện Bát Nhã và dễ dãi để cho những Tăng Ni trẻ nào muốn trở lại Bát Nhã tu tập được toại ý. Những Tăng Ni này tự do tu theo “Pháp môn Làng Mai” nhưng không thuộc quyền quản lý của Làng Mai.

Về phía Làng Mai thì tôi cũng có vài đề nghị:

Thứ nhất, Sư Cô Chân Không nên nói bớt đi. Nếu có thể thì diện bích tịnh khẩu trong 1 năm, vì nói ít thì sai ít, nói nhiều sai nhiều, càng nói càng sai.

Thứ nhì, xin Thiền Sư Nhất Hạnh nên rút kinh nghiệm từ vụ này để có thể đóng góp hữu hiệu hơn cho Phật Giáo Việt Nam về sau. Giảng dạy Phật Pháp là sở trường của Thiền sư, chính trị là sở đoản, Không nên để cho sở đoản làm giảm hào quang của sở trường.

Sau cùng tôi có một điều thắc mắc đã từ lâu. Những phương pháp tu tập của Làng Mai như “Chánh Niệm”, “Tỉnh thức”, “Hiểu và Thương” , “Thở vào tâm tĩnh lặng, thở ra mỉm miệng cười” v…v… rất cần thiết cho Việt Nam ngày nay, nhưng tôi không hiểu rồi Làng Mai có cho nhập cảng một số hoạt động tôn giáo của Làng Mai và Lộc Uyển ở ngoại quốc như “Tổ chức Lễ Giáng Sinh trong Chùa, hát Thánh ca” ⁽¹⁾ v. v…  và giảng về Ki Tô Giáo, về Thượng đế và Chúa Giê-su như TS đã viết trong những cuốn như “Living Buddha, Living Christ”, và "Going Home: Jesus and Buddha as Brothers" . Đây chính là thắc mắc mà tôi cho rằng không ít thì nhiều cũng có ảnh hưởng đến quan niệm của đại khối Phật Giáo bên nhà, không nằm trong hệ thống Làng Mai, đối với Thiền sư Nhất Hạnh và Làng Mai.

 

xem tiếp phần V. Yếu Tố Vô Ảnh Nhưng Khả Nghi.

1   2

 

---

(1) Xin xem "Sinh Hoạt Tâm Linh Ở Tu Viện Lộc Uyển" của Đất Việt Buddhist Review