LTS: Bài nhận định và lý luận dưới đây tuy đã đăng từ 2 năm trước, đến nay vẫn còn tính cách thời sự. Tòa soạn xin được đăng lại, hy vọng có thể đóng góp phần nào cho những quyết định của cơ quan trách nhiệm nước ta trong giai đoạn này.
Cũng nhân đây, xin đính kèm ở dưới, những hình ảnh thời sự trong ngày hôm nay - 19 tháng 5, 2014: Biểu tình chống TQ trong và ngoài nước (SH)
Những sự kiện gần đây nói rõ lên sự nhức nhối của vấn đề Hoàng Sa đối
với Việt Nam.
- Ngày 30/3/2012, Bộ Ngoại giao Việt Nam phản đối chính quyền tỉnh Hải
Nam tổ chức cuộc đua thuyền buồm “Cúp Ty Nam” xuất phát từ Tam Á đến quần
đảo Hoàng Sa.
- Ngày 21/3/2012 Việt Nam đòi Trung Quốc thả vô điều kiện 21 ngư dân
Việt Nam mà Trung Quốc đã bắt tại khu vực Hoàng Sa.
- Ngày 15/3/2012 Việt Nam phản đối các hoạt động của Trung Quốc ở Hoàng
Sa, bao gồm đấu thầu các lô dầu khí, thao dượt bắn đạn thật, và các
hoạt động du lịch, văn hóa và thể thao.
Nan giải
Tranh chấp Hoàng Sa-Trường Sa-Biển Đông vốn đã là nan giải cho Việt
Nam, nhưng trong các tranh chấp đó, tranh chấp Hoàng Sa là nan giải
nhất.
Thứ nhất, Trung Quốc đang chiếm đóng hoàn toàn Hoàng Sa. Thứ
nhì, Trung Quốc không chịu công nhận rằng tồn tại tranh chấp chủ quyền
trên quần đảo này. Thứ ba, trong tranh chấp với Trung Quốc về Hoàng Sa,
Việt Nam hoàn toàn đơn độc.
Tranh chấp Hoàng Sa, không những đã là nan giải nhất, lại còn giữ chìa
khóa cho một số tranh chấp khác ở Biển Đông.
Ở phía Bắc Biển Đông, Việt Nam và Trung Quốc đang trong quá trình đàm
phán phân định khu vực ngoài của vịnh Bắc Bộ. Cùng lắm hai bên chỉ có thể
phân định một phần khu vực này, trước khi đường phân định tiến đến gần quần
đảo Hoàng Sa, khi quan điểm đối kháng của hai bên về quần đảo này sẽ làm
cho không thể tiếp túc việc phân định biển. Như vậy, tranh chấp Hoàng Sa
sẽ làm bế tắc việc phân chia biển từ phía Bắc Biển Đông.
Ở phía Nam Biển Đông, một trong những giải pháp có hứa hẹn cho việc
quản lý tranh chấp là xác định phạm vi vùng biển thuộc tranh chấp Trường
Sa. Bên ngoài vùng tranh chấp đó sẽ dứt khoát thuộc về Việt Nam hoặc Indonesia,
Malaysia, Brunei, Philippines. Bên trong vùng tranh chấp thì các nước trong
tranh chấp sẽ phải tìm một giải pháp tạm thời nào đó để quản lý tranh chấp
cho đến khi tranh chấp Trường Sa được giải quyết hoàn toàn.
Bất kể mỗi người chúng ta có quan điểm thế nào về giải pháp khai thác
chung vùng tranh chấp Trường Sa đi nữa, điều không thể chối cãi được là nếu
Trung Quốc được khai thác chung vùng Trường Sa trong khi không chấp nhận
cho Việt Nam khai thác chung vùng Hoàng Sa thì điều đó sẽ là vô cùng cay
đắng cho Việt Nam.
Gạt khỏi đàm phán?
Với thế mạnh của Trung Quốc, khả năng là trong tương lai họ sẽ đòi
hỏi gạt Hoàng Sa ra khỏi đàm phán với ASEAN bằng cách đề cập đến Trường Sa
một cách cụ thể nhưng không đề cập đến Hoàng Sa. Và khả năng là các nước
ASEAN kia sẽ không ủng hộ Việt Nam trong việc chống lại đòi hỏi đó, có nghĩa
Việt Nam sẽ ngày càng cô độc trên bàn đàm phán trong vấn đề Hoàng Sa.
Phát ngôn viên Lương Thanh Nghị - Việt Nam cần
những biện pháp khác hơn là chỉ phản đối 'chay'?
Tranh chấp Hoàng Sa cũng không phải là mối quan tâm của các nước ngoài
khu vực. Họ có thể lên tiếng về tranh chấp biển hay tranh chấp Trường Sa,
nhưng hầu như không lên tiếng về Hoàng Sa.
Không ít bản đồ trên thế giới ghi Hoàng Sa là của Trung Quốc. National
Geographic Society đã từng làm điều đó, nhưng sửa lại sau khi Việt Nam phản
đối. Google Maps hiện nay cũng đang ghi Hoàng Sa là của Trung Quốc.
Giới học giả quốc tế biết rõ là Hoàng Sa là lãnh thổ trong tình trạng
tranh chấp chủ quyền, nhưng họ đề cập đến hay phân tích tranh chấp Hoàng
Sa ít hơn so với tranh chấp Trường Sa hay tranh chấp biển.
Trong bối cảnh đó thì trả lời của Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Tấn Dũng
cho Quốc hội, “Việt Nam chủ trương đàm phán giải quyết,
đòi hỏi chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa bằng biện pháp hòa bình”, rất khó thực hiện. Một
bên thì chủ trương đàm phán giải quyết, bên kia thì cho rằng không có gì
để giải quyết, đàm phán: nếu như thế mãi thì không thể đi đến đâu. Không
những thế, dù có đàm phán thì đàm phán cũng khó có thể làm cho Trung Quốc
trả Hoàng Sa lại cho Việt Nam.
Trọng tài
Nơi duy nhất có thể làm cho Trung Quốc trả Hoàng Sa lại cho Việt Nam là
trước một trọng tài. Nhưng Trung Quốc không chấp nhận đưa tranh chấp cho
trọng tài phân xử. Trong Thỏa thuận về những Nguyên tắc Cơ bản Chỉ đạo Giải
quyết Vấn đề trên Biển với Trung Quốc, Việt Nam cũng đồng ý “Đối
với tranh chấp trên biển giữa Việt Nam-Trung Quốc, hai bên giải quyết thông
qua đàm phán và hiệp thương hữu nghị”, tức là không đưa tranh chấp Hoàng Sa cho trọng
tài. Như vậy thì không thể nào đòi lại được Hoàng Sa. Cách cần thiết để đòi
lại Hoàng Sa là chọn thời điểm thích hợp và thách Trung Quốc đưa tranh chấp
chủ quyền ra trước một trọng tài.
Theo một số nguồn tin, khi Việt Nam và Trung Quốc tranh cãi về số phận
của các ngư dân Việt Nam, phía Việt Nam đã khẳng định rằng Hoàng Sa là của
Việt Nam và nếu Trung Quốc có quan điểm khác thì hai bên có thể đưa vấn đề
ra tòa án quốc tế, và phía Trung Quốc đã im lặng không trả lời. Việt Nam
cần phải chọn thời điểm thích hợp và thách Trung Quốc thường xuyên hơn, công
khai hơn.
Cho đến ngày xa vời khi Trung Quốc chấp nhận đưa tranh chấp chủ quyền
đối với Hoàng Sa ra trước một trọng tài, Việt Nam cần tìm các phương án để
quản lý tranh chấp, không để cho Trung Quốc hoàn toàn thao túng và mình thì
chỉ phản đối chay.
-- o0o --
Một trong những phương án cần xem xét là đưa việc Trung Quốc bắt ngư
dân và các hoạt động dầu khí của Trung Quốc trong khu vực Hoàng Sa ra cơ
chế giải quyết tranh chấp của UNCLOS theo quy trình sau:
- Việt Nam sẽ viện thủ tục bắt buộc trong các Điều 286-296 của UNCLOS để đưa ra cho một trong những trọng tài mà UNCLOS quy định vấn đề: Yêu cầu
trọng tài xác định phạm vi vùng biển bị tranh chấp vì tranh chấp Hoàng Sa
tồn tại, với mục đích trả lời câu hỏi “Các hoạt động của Trung Quốc làm có
nằm trong vùng biển bị tranh chấp hay không?”
- Trung Quốc sẽ viện Điều 298 và khước từ với lý do họ đã bảo lưu quyền
không chấp nhận dùng thủ tục bắt buộc để giải quyết các vấn đề ranh giới
biển.
- Việt Nam sẽ tiếp tục theo đuổi với lập luận rằng, theo Điều 298, để
bảo lưu quyền không chấp nhận dùng thủ tục bắt buộc để giải quyết các vấn
đề ranh giới biển, Trung Quốc phải chấp nhận thủ tục hòa giải của UNCLOS.
- Để tránh thủ tục hòa giải, Trung Quốc phải viện lý do Hoàng Sa là lãnh thổ
trong tình trạng tranh chấp chủ quyền nên họ không bắt buộc phải chấp nhận
thủ tục hòa giải của UNCLOS.
Trước hết, việc Trung Quốc công nhận Hoàng Sa là lãnh thổ trong tình
trạng tranh chấp chủ quyền sẽ là một điều có lợi cho Việt Nam hơn là họ khăng
khăng rằng không tồn tại tranh chấp chủ quyền trên quần đảo này.
Thứ nhì, Việt Nam có thể bác bỏ lập luận của Trung Quốc với lý do:
để giải quyết vấn đề “xác định phạm vi vùng biển bị tranh chấp vì tranh chấp
Hoàng Sa tồn tại” đưa ra trước trọng tài, không cần phải giải quyết tranh
chấp đảo, cho nên Trung Quốc bắt buộc phải chấp nhận thủ tục hòa giải của
UNCLOS.
Nếu thủ tục hòa giải của UNCLOS dẫn đến kết luận rằng các hoạt động
của Trung Quốc, bao gồm cả xâm phạm bắt ngư dân Việt Nam, xảy ra trong vùng
biển đang bị tranh chấp (chứ không phải là của Trung Quốc) thì quan điểm
của Việt Nam rằng Trung Quốc không có quyền xâm phạm ngư dân Việt Nam, không
có quyền khai thác dầu khí, sẽ được bênh vưc.
Giả sử như trọng tài của UNCLOS có khước từ giải quyết vấn đề Việt
Nam đưa ra với lý do Hoàng Sa là lãnh thổ trong tình trạng tranh chấp chủ
quyền đi nữa, thì mệnh đề “Hoàng Sa là lãnh thổ trong tình trạng tranh chấp
chủ quyền” của trọng tài cũng sẽ bác bỏ quan điểm của Trung Quốc rằng không
tồn tại tranh chấp Hoàng Sa.
Cả hai điều trên đều có thể làm cho Trung Quốc bớt ngang ngược về khu
vực và quần đảo Hoàng Sa. Điều đó sẽ góp phần bảo vệ ngư dân và cho việc
tìm biện pháp quản lý tranh chấp. Nó cũng góp phần khuyến khích các công
ty dầu khí quốc tế không hợp tác với Trung Quốc trong vùng biển có tranh
chấp, và khuyến khích các nhà xuất bản bản đồ không ghi Hoàng Sa là của Trung
Quốc.
Với tình hình Hoàng Sa bất lợi cho Việt Nam như hiện nay và trong tương
lai, các nhà hoạch định chính sách Việt Nam nói riêng và trí thức Việt Nam
nói chung cần phải nghiên cứu và phân tích các phương cách khác nhau để đưa
vấn đề Hoàng Sa ra trước một trọng tài quốc tế.
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, một nhà nghiên
cứu về Biển Đông hiện sống tại Oxford, Anh Quốc.
2024-04-17 - Sidney, Úc: 1 Giám mục bị đâm trong lúc làm lễ - Không biết Chúa làm gì mà bắt các giám mục của Chúa phải đổ vỏ! Các đây mấy năm, có viên chức chính phủ đề nghị treo bảng ở các nhà thờ "Đây là nơi nguy hiểm cho trẻ con"